ΣΥΝΑΥΛΙΑ JAZZ
Άγιος Φλώρος ΠΛΑΤΑΝΟΣ 4 ΙΟΥΛΙΟΥ 2013
H συναυλία ήταν καινοτομία για την περιοχή μας! πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία!
Ο Πλάτανος, χθές στις 11 το βράδυ, σταμάτησε το θρόισμά του και παρακολουθούσε εκστατικός την ορχήστρα... και τους παρευρισκόμενους, και άκουγε μουσική JAZZ που δεν είχε ξανακούσει παρά τους τόσους αιώνες της ζωής του! στα έργα με τις αναμνήσεις του χθες τη νύχτα ο Πλάτανος είχε μουσική JAZZ, μαζί του το ίδιο κι εμείς!
Συγχαρητήρια στους οργανωτές για την άρτια οργάνωση και τη φαντασία!!Δείτε περισσότερα
*** ΘΑΝΑΤΟΙ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
71 ΝΕΚΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΙΛΟΤΟΙ την 20ετία 1990-2010
71 ΝΕΚΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΙΛΟΤΟΙ την 20ετία 1990-2010
Από το 1992 έως το 2006 έχουν σκοτωθεί σε Ελληνοτουρκικές εμπλοκές αποδεδειγμένα δύο Έλληνες και πέντε Τούρκοι πιλότοι, χωρίς να αναφέρουμε τους τρεις νεκρούς του ελικοπτέρου των Ιμίων. Τέσσερις πιλότοι σκοτώθηκαν από χτύπημα πυραύλου.
Σε πρόσφατο δημοσίευμα που εκφράζει την δικαιολογημένη πικρία για τις περικοπές μισθών στους πιλότους της πολεμικής αεροπορίας είδαμε ότι οι Έλληνες νεκροί χειριστές πολεμικών αεροσκαφών είναι συνολικά 71 νεκροί πιλότοι από το 1980 έως το 2010 και παραπλήσιος είναι και ο αριθμός των αεροσκαφών που καταστράφηκαν.
Μπροστά στην κατάσταση αυτή το ελάχιστο που έχουν να κάνουν οι πολίτες είναι να αγωνιστούν ώστε επί τέλους να αναγκασθεί η κυβέρνηση να δώσει στην δημοσιότητα τον πλήρη κατάλογο των Ελληνοτουρκικών διαφορών και την πορεία των συνομιλιών από το 1974 έως σήμερα, ώστε να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να οδηγηθούν σε υπαρκτές και όχι εικονικές συνομιλίες ερήμην των πολιτών.
Ο φόρος αίματος είναι απίστευτος η κατάσταση των συνομιλιών είναι άγνωστη και η παράνομη κερδοσκοπία των πολεμοκάπηλων πασίγνωστη
Στο διαδίκτυο υπάρχουν σχετικά λίγα δημοσιεύματα εκ των οποίων παρουσιάζουμε μια καταγραφή των κυριότερων αεροπορικών δυστυχημάτων-καταρρίψεων που έχουν συμβεί στο Αιγαίο από το 1974 ως σήμερα.
Η ΠΡΩΤΗ ΑΕΡΟΜΑΧΙΑ 22 Ιουλίου του 1974
Δύο Τούρκοι νεκροί
Το πρωί της 20ής Ιουλίου του 1974 βρήκε την Κύπρο να δέχεται την επίθεση του Αττίλα με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα.
Στις 22 Ιουλίου του 1974 δύο ελληνικά F-5A της 337 ΜΑΗ έλαβαν την εντολή για scramble με σκοπό να αναχαιτίσουν δυο «άγνωστα» ίχνη.
Τα F-5 στα οποία επέβαιναν οι υποσμηναγός Ιωάννης Δινόπουλος και ανθυποσμηναγός Θωμάς Σκαμπαρδώνης απογειώθηκαν από την 111 ΠΜ στη Νέα Αγχίαλο και περί ώρα 1.30 μ.μ. στην περιοχή του Αγίου Ευστρατίου εντόπισαν ένα ζεύγος τουρκικών F-102. Τα τουρκικά αεροσκάφη κατάφεραν μετά από συνεχείς περιστροφές να βρεθούν πίσω από το αεροσκάφος του ανθυποσμηναγού Σκαμπαρδώνη και μάλιστα να εκτοξεύσουν και έναν πύραυλο AIM-4 Falcon εναντίον του, χωρίς ευτυχώς να βρει τον στόχο του.
Παρακολουθώντας όλη την εμπλοκή από μεγαλύτερο ύψος, ο υποσμηναγός Δινόπουλος εκτόξευσε δύο ΑΙΜ9Β εναντίον των δυο τουρκικών αεροσκαφών με αποτέλεσμα να καταρρίψει το ένα τουρκικό F-102. Το δεύτερο F-102 πανικόβλητο προσπάθησε να επιστρέψει στη βάση του, πλην όμως λόγω εξάντλησης των καυσίμων του καταστράφηκε την προσπάθειά του να προσγειωθεί με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό του τούρκου χειριστή.
Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΩΛΕΙΑ
18 ΙΟΥΝΙΟΥ 1992
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΙΑΛΜΑΣ
Εκείνο το πρωί, δυο ελληνικά Mirage F1CG της 342 ΜΠΚ απογειώνονται από την 135 ΣΜ στη Σκύρο για να αναχαιτίσουν τον σχηματισμό τουρκικών F-16. Πίσω από πιλοτήριο του ενός Μirage F1CG βρίσκεται ο υποσμηναγός Νικόλαος Σιαλμάς. Οι δυο σχηματισμοί, ύστερα από την αναγνώριση που γίνεται από τα ελληνικά αεροσκάφη, εμπλέκονται σε κλειστή αερομαχία στην περιοχή του Άγιου Ευστρατίου δυτικά της Λήμνου.
Οι τούρκοι πιλότοι, εκμεταλλευόμενοι την ανωτερότητα των επιδόσεων που προσφέρει ένα αεροσκάφος 3ης γενιάς, όπως το F-16 σε σχέση με ένα αεροσκάφος 2ης γενιάς, όπως το Mirage F1 κατάφεραν ώστε ένας απ' αυτούς να βρεθεί στην ουρά του ελληνικού αεροσκάφους.
Ο υποσμηναγός Σιαλμάς αρνούμενος να δεχτεί έναν «μπούφο» στην ουρά του, εκτελεί βύθιση με σκοπό να αποφύγει τον διώκτη του. Όμως, το χαμηλό υψος στο οποίο βρισκόταν το Mirage F1 δεν του δίνει πολλά περιθώρια έγκαιρης απαγκίστρωσης, με αποτέλεσμα συγκρουστεί στη θάλασσα.
Ο τούρκος διώκτης του πιλότος Ilhan Filiz, που τον ακολουθεί σε αυτήν τη βύθιση, καταφέρνει τη τελευταία στιγμή και επαναφέρει το αεροσκάφος του και γλιτώνει τη σύγκρουση με τη θάλασσα.
Προς τιμήν του υποσμηναγού Νικόλαου Σιαλμά κατασκευάστηκε στον Άγιο Ευστράτιο μνημείο, με το έμβλημα της 342 ΜΠΚ που υπηρετούσε. Επίσης, εκείνη η άκρη ονομάστηκε Ακρωτήριο Νικόλαος Σιαλμάς. Το ελάχιστο που θα μπορούσε να κάνει η πολιτεία για να τιμήσει έναν πιλότο που έδωσε την ίδια του τη ζωή για την προάσπιση των δικαιωμάτων της χώρας μας όπως αναγράφεται στα δημοσιεύματα.
Το ελάχιστο όμως που έχουν να κάνουν οι πολίτες είναι να αγωνιστούν ώστε επί τέλους να αναγκασθεί η κυβέρνηση να δώσει στην δημοσιότητα τον πλήρη κατάλογο των Ελληνοτουρκικών διαφορών και την πορεία των υποτιθέμενων συνομιλιών από το 1974 έως σήμερα, ώστε να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να οδηγηθούν σε υπαρκτές και όχι εικονικές συνομιλίες ερήμην των πολιτών.
ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ
Διάσωση του Τούρκου πιλότου Mustafa Yildirim
Ρόδος, 8 Φεβρουαρίου 1995
Η συγκεκριμένη μέρα θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη των χειριστών που υπηρετούσαν τότε στη 342 ΜΠΚ. Ήταν μια συνηθισμένη μέρα με σχηματισμό -αποτελούμενο από τέσσερα τουρκικά F-16- να παραβιάζει το FIR Αθηνών νοτίως της Ρόδου. Δύο ελληνικά Mirage F1CG παίρνουν την εντολή να απογειωθούν από την 126 ΣΜ στο Ηράκλειο της Κρήτης για να αναγνωρίσουν τα «άγνωστα» ίχνη. Οι δυο σχηματισμοί εμπλέκονται έξι μίλια δυτικά της Καρπάθου και παρότι οι δυνατότητες τον σύγχρονων F-16 ήταν ανώτερες των ελληνικών αεροσκαφών, οι έλληνες χειριστές εφαρμόζοντας τις κατάλληλες τακτικές, καταφέρνουν να απομονώσουν ένα τουρκικό όταν το Mirage F-16C.
Ο Τούρκος χειριστής, προσπαθώντας να ξεφύγει από τους διώκτες του, εκτελεί βύθιση με μεγάλο βαθμό καθόδου κάτι το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να βάλει το αεροσκάφος του σε πορεία σύγκρουσης με τη θάλασσα χωρίς να μπορεί να το επαναφέρει. Ο Τούρκος χειριστής υποσμηναγός Mustafa Yildirim καταφέρνει να εκτιναχθεί με επιτυχία από το αεροσκάφος του, ενώ το τουρκικό F-16C συντρίβεται δεκαέξι μιλια νοτίως της Ρόδου.
Αμέσως απογειώνεται ένα ελικόπτερο έρευνας και διάσωσης ΑΒ-205 από τη Ρόδο και, αφού καταφέρνει να περισυλλέξει με επιτυχία τον Τούρκο χειριστή, στη συνέχεια τον μεταφέρει στο νοσοκομείο της Ρόδου για να του παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες.
Ο τούρκος υποσμηναγός δέχεται και την επίσκεψη του προξένου στο νοσοκομείο, ενώ η τουρκική πλευρά δήλωσε ότι το ατύχημα οφείλεται σε «μηχανική βλάβη» του συστήματος τροφοδοσίας καυσίμου... Μετά τη νοσηλεία του, ο Τούρκος πιλότος μεταφέρθηκε με ελληνικό C-130 πίσω στην Τουρκία.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΡΙΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥ ΠΙΛΟΤΟΥ Altug Karaburun
Λέσβος, 27 Δεκεμβρίου 1995
Δύο τουρκικά F-4E στις 27 Δεκεμβρίου 1995 μετά τις 2 μ.μ. παραβίασαν τον εθνικό εναέριο χώρο της Χίου και συνέχισαν την πορεία τους βόρεια προς τη Λέσβο. Δυο ελληνικά F-16C επιφυλακής, που ανήκαν στη 330 ΜΔ, απογειώνονται από τη 130 ΣΜ της Λήμνου για να αναχαιτίσουν το ζεύγος των Τούρκων.
Ο ελληνικός σχηματισμός εντόπισε τους δυο εισβολείς δυτικά της Λέσβου και γρήγορα η αναγνώριση εξελίχθηκε σε σκληρή αερομαχία. Η ανωτερότητα των ελληνικών F-16 και των Ελλήνων χειριστών αναγκάζει τον Τούρκο πιλότο Altug Karaburun να εκτελέσει έναν ακραίο ελιγμό, με αποτέλεσμα το τουρκικό F-4E με σειριακό αριθμό 67-301 να καρφωθεί στη θαλάσσια περιοχή της Λέσβου και να παρασύρει στον θάνατο τον χειριστή του. Ο συγκυβερνήτης Ogur Kilar καταφέρνει να εκτιναχθεί με επιτυχία και διασώζεται από ένα ελληνικό ελικόπτερο ΑΒ-205, το οποίο τον μεταφέρει στο νοσοκομείο της Λέσβου. Η συνέχεια είναι γνωστή, αφού του δοθεί ένας κλάδος ελαίας, μεταφέρεται πίσω στην Τουρκία.
Ιανουάριος 1996: Η κρίση στα Ίμια
Κατάρριψη του ελικοπτέρου με τρεις νεκρούς:
υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης,
υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος
αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός,
Ο τότε δήμαρχος της Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης, ως γνωστόν αυθαίρετα και χωρίς εξουσιοδότηση των ψηφοφόρων του, ύψωσε την ελληνική σημαία στις 25 Ιανουαρίου 1996, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου Γ. Ριόλα, έναν ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού.
Δύο δημοσιογράφοι του γραφείου της εφημερίδας Χουριέτ στη Σμύρνη, μετέβησαν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική σημαία. Η κρίση κλιμακώθηκε τις επόμενες μέρες.
Στις 31 Ιανουαρίου και ώρα 01:40 Τουρκικές ειδικές δυνάμεις αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.
Στις 05:30 της ίδιας μέρας ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, που απονηώθηκε από τη φρεγάτα Ναυαρίνο για να διαπιστώσει την παρουσία των Τούρκων στη βραχονησίδα κατέπεσε κατά την επιστροφή του στη φρεγάτα και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥΡΚΟΥ Nail Erdogan
Χίος, 8 Οκτωβρίου 1996
(Προ ημερών η κόρη του νεκρού πιλότου βλέπουμε να ζητά άδεια ανέλκυσης του αεροσκάφους στο οποίο υπάρχουν τα οστά του πατέρα της)
Εκείνη τη μέρα ένα σμήνος τουρκικών αεροσκαφών, αποτελούμενο από δυο F-16C/D και τέσσερα F-4E, παραβίασε το FIR Αθηνών και κατευθύνθηκε προς τη Σκύρο. Η ελληνική αντίδραση ήταν άμεση. Δυο ελληνικά Mirage 2000 της 331 ΜΠΚ απογειώνονται από την 135 ΣΜ της Σκύρου για να αντιμετωπίσουν άλλη μια «εκπαιδευτική» πτήση των γειτόνων. Σε λίγη ώρα τα δυο ελληνικά Mirage-2000 και τα δυο τουρκικά F-16 ξεκινούν μια αερομαχία.
Κάποια στιγμή στο τουρκικό διθέσιο F-16D σημειώνεται μια έκρηξη...
Ο χειριστής Osman Cicekli προλαβαίνει να εκτιναχθεί από το F-16 ενώ ο Τούρκος πιλότος Nail Erdogan χάνεται μαζί με το αεροσκάφος του...
Ο πιλότος Osman Cicekli νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο της Χίου και επέστρεψε στην Τουρκία.
Αιτία της έκρηξης ήταν ένας ελληνικός πύραυλος Magic-2 που εκτοξεύτηκε από το ένα Mirage-2000 με σκοπό να τερματίσει τις επικίνδυνες ενέργειες του Τούρκου πιλότου.
Το δεύτερο F-16C, μη θέλοντας να έχει την κατάληξη του συναδέλφου του, διέφυγε προς τα τουρκικά παράλια. Στα παραλειπόμενα αυτής της κατάρριψης είναι και η ταυτότητα του πιλότου που διασώθηκε, αφού διέρρευσε η φήμη ότι δεν ήταν τούρκος αλλά ισραηλινός πιλότος που συμμετείχε στα πλαίσια της τουρκικής δραστηριότητας στο Αιγαίο.
Μετά από χρόνια, η ελληνική πλευρά παραδέχτηκε αυτήν τη κατάρριψη, όμως την απέδωσε σε λάθος του Έλληνα χειριστή...
Η ΚΑΤΑΡΙΨΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ F-16 AΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΙΡΑΖ ΤΟ 1996 ΜΕ ΧΕΙΡΙΣΤΗ ΤΟΝ ΘΑΝΟ ΓΡΙΒΑ.....
Ο σμηναγός Θάνος Γρίβας είχε στο ενεργητικό του ήδη χίλιες διακόσιες ώρες πτήσης. Τις περισσότερες ώρες στα Mirage 2000.
Η θεωρία
Η τεχνική της αναχαίτισης είναι καλά μελετημένη τόσο από τους Έλληνες όσο και από τους Τούρκους πιλότους.
Τα τελευταία 29 χρόνια, κάθε μέρα (με εξαίρεση κάποιες θρησκευτικές γιορτές και των δύο χωρών και δύο μήνες το καλοκαίρι) ο ένας αναχαιτίζει τον άλλον, σε όλα τα μήκη και πλάτη του Αιγαίου. Ο σκοπός είναι ο ένας να "πιάσει την ουρά" του αντιπάλου του. Να βρεθεί πίσω του και να "κλειδώσει" το στόχο του, με τους πυραύλους να σημαδεύουν. Αν αυτές είναι πραγματικές συνθήκες εναέριας μάχης, ο στόχος δεν ξεφεύγει ποτέ. Η πυροδότηση των πυραύλων από τον πιλότο γίνεται από ένα κουμπί με δύο σκάλες. Η πρώτη είναι το φωτοπολυβόλο και είναι ακίνδυνη. Παίζει το ρόλο των εικονικών πυραύλων στις αναχαιτίσεις. Με το φωτοπολυβόλο ο πιλότος "πιστοποιεί" την αναχαίτιση του εχθρού φωτογραφίζοντάς τον. Τότε ο αντίπαλος είναι, θεωρητικά, νεκρός. Όσες οι φωτογραφίες από τα φωτοπολυβόλα, τόσες και οι αναχαιτίσεις, τόσοι και οι "καταρριφθέντες" αντίπαλοι. Η δεύτερη σκάλα του χειριστηρίου είναι η μοιραία. Αυτή που πυροδοτεί πραγματικά (και όχι εικονικά) τον πύραυλο. Οι πύραυλοι Magic έλκονται από τη θερμότητα, "κολλάνε" και ακολουθούν το πιο ζεστό σημείο, τους κινητήρες του αεροσκάφους. Δεν σκάνε αμέσως, αλλά μόλις βρουν το στόχο, εκτοξεύουν χιλιάδες μικρά θραύσματα, προκαλούν φωτιά, που πυροδοτεί την έκρηξη όλου του αεροσκάφους. Η περίπτωση αστοχίας είναι ανύπαρκτη.
Το κυνηγητό
Ο σμηναγός Θάνος Γρίβας είχε στην οθόνη του δύο τουρκικά F-16, που παραβίαζαν τον ελληνικό εναέριο χώρο, κάπου κοντά στη Σάμο: ένα μονοθέσιο και ένα διθέσιο εκπαιδευτικό. Στο μπροστινό κάθισμα του διθέσιου βρισκόταν ένας Τούρκος επισμηναγός, ο αρχηγός του σμήνους των τουρκικών μαχητικών, σε εκπαιδευτική πτήση μάχης στο Αιγαίο. Στο πίσω κάθισμα βρισκόταν ο εκπαιδευτής του. Οι Τούρκοι χειριστές άρχισαν να προκαλούν με επικίνδυνους ελιγμούς τα ελληνικά Mirage. Το παιχνίδι είχε φουντώσει για τα καλά.
Κυνηγητό για τέσσερα αεροσκάφη στα 14.000 πόδια, με ταχύτητα 0,9 mach (δηλαδή 500 μίλια την ώρα). Τα G εκτοξεύονται στα ύψη. Το αίμα ανεβαίνει στο κεφάλι, ο πιλότος τα βλέπει όλα μαύρα, οι ελιγμοί δυσκολεύουν. Ένα ξενύχτι την προηγούμενη μέρα είναι αρκετό για να μην μπορεί να λειτουργήσει ένας πιλότος. O σμηναγός Γρίβας απομόνωσε το διθέσιο και προσπαθούσε να το "κλείσει" στο στόχαστρό του. Ο Τούρκος προσπαθούσε να ξεφύγει ή και να κλείσει αυτός τον Έλληνα με τη σειρά του. Ένα περίεργο μπαλέτο στον ουρανό με ταχύτητες σε mach και τεχνικές. Ο Γρίβας ήταν έμπειρος, κέρδισε το παιχνίδι σε δευτερόλεπτα, "κλειδώνοντας" την ουρά του αντιπάλου. Σε κλάσματα πάτησε το κουμπί του φωτοπολυβόλου και "έγραψε" σε φωτογραφία τον αντίπαλο. Είχε νικήσει. Ξαφνικά, ο Τούρκος, παρά τα 8,5 G, έκανε έναν απίστευτο ελιγμό. Ο Έλληνας σμηναγός πάτησε δύο φορές το κουμπί...
Ένας Magic λιγότερος
Η προσγείωση ενός Mirage στην Τανάγρα, με έναν Magic λιγότερο, σε μια απλή αποστολή αναγνώρισης-αναχαίτισης, σημαίνει "κόκκινο" συναγερμό, πριν ακόμα οι τροχοί του μαχητικού ακουμπήσουν στο έδαφος. Όταν ο Γρίβας επέστρεψε και προσγειώθηκε, από το δεξί φτερό του έλειπε ένας πύραυλος.
Την ίδια ώρα, στο γραφείο του αρχηγού ΓΕΑ στον τέταρτο όροφο του υπουργείου Αμύνης, ο αρχηγός ετοιμαζόταν να πάει σε μια κοινωνική εκδήλωση. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο αρχηγός Τακτικής Αεροπορίας στη Λάρισα ανακοίνωνε στον αρχηγό ΓΕΑ την πτώση ενός τουρκικού F-16, ενάμισι ναυτικό μίλι νοτιοανατολικά της Σάμου.
Ατύχημα...
Μόλις ο Magic έφτασε στους κινητήρες του τουρκικού αεροσκάφους, οι δύο πιλότοι ένιωσαν το τράνταγμα. Στα δευτερόλεπτα πριν το σκάφος πιάσει φωτιά, ο εκπαιδευτής πρόλαβε να τραβήξει το μοχλό εκτόξευσης του καθίσματός του, όχι όμως και ο εκπαιδευόμενος. Το συμβάν δηλώθηκε ως ατύχημα και από την Ελλάδα, αλλά και από την Τουρκία. Οι μηχανές με τους κλειστούς ελιγμούς και την ταχύτητα των 0,9 mαch είχαν ταλαιπωρηθεί. Λογικά, κανείς δεν μπορεί, σε τέτοιες περιπτώσεις, να αποκλείσει την εκδοχή του ατυχήματος. Η μοναδική περίπτωση απόλυτης εξακρίβωσης των αιτίων πτώσης είναι να εξεταστούν τα συντρίμμια του αεροσκάφους. Το συγκεκριμένο, όμως, είχε καρφωθεί, μαζί με τον Τούρκο επισμηναγό, σε πολύ μεγάλο βάθος.
Δύο μέρες μετά, ο Τούρκος πιλότος που επέζησε, ευχαρίστησε από τηλεοράσεως τους κατοίκους του νησιού που τον έσωσαν και τον περιέθαλψαν. Ένα ελληνικό C-130 τον μετέφερε στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Σμύρνης.
03 Σεπτεμβρίου 2012 / 465 Προβολές / Ελλάδα //
Με 16 χρόνια καθυστέρηση παραδέχτηκε η Άγκυρα επισήμως, ότι το μαχητικό F-16 που είχε πέσει στο Αιγαίο, τον Οκτώβριο του 1996, είχε καταρριφθεί από ελληνικούς πυραύλους.
Η παραδοχή του γεγονότος έγινε δια στόματος υπουργού Άμυνας, Ισμέτ Γιλμάζ, μετά από ερώτηση βουλευτή του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο βουλευτής ζητούσε από τον υπουργό να πει «από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923 μέχρι και σήμερα, πόσα τουρκικά μαχητικά έχουν καταρριφθεί από ξένες χώρες;».
Ο Τούρκος υπουργός απάντησε με μια λεπτομερή έκθεση, στην οποία αναφέρεται και το περιστατικό του 1996. Σύμφωνα με την απάντηση του κ. Γιλμάζ, το τουρκικό F-16 είχε καταρριφθεί από ελληνικούς πυραύλους, μετά από αερομαχίες με ελληνικά μαχητικά. Το αεροσκάφος είχε καταπέσει νότια της Χίου. Ο Τούρκος πιλότος, Ναΐλ Ερντογάν, είχε σκοτωθεί, ενώ ο συγκυβερνήτης του σώθηκε. Η τουρκική εφημερίδα «Σαμπάχ» προσθέτει ότι πολλά περιοδικά στην Ελλάδα είχαν γράψει τότε πως το τουρκικό μαχητικό είχε καταρριφθεί από ελληνικό πύραυλο, αλλά ποτέ δεν υπήρξε επίσημη παραδοχή του γεγονότος.
Στην ίδια έκθεση, η Τουρκία παραδέχεται μία ακόμα κατάρριψη που είχε κρατηθεί κρυφή. Πρόκειται για την κατάρριψη από το Ιράκ τουρκικού μαχητικού το 1983.
ΝΕΚΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΠΙΛΟΤΟΣ
Κάρπαθος, 23 Μαΐου 2006
ΣΜΗΝΑΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΗΛΙΑΚΗΣ
Το πιο πρόσφατο αεροπορικό επεισόδιο μεταξύ των δυο Αεροποριών της Ελλάδας και της Τουρκίας, αφορά τη σύγκρουση δυο μαχητικών αεροσκαφών F-16C, εικοσιένα μίλια ΝΑ της Καρπάθου, που είχε ως αποτέλεσμα τον τραγικό χαμό του Σμηναγού Κωνσταντίνου Ηλιάκη. Συγκεκριμένα, εκείνη την ημέρα ένας σχηματισμός τουρκικών αεροσκαφών, αποτελούμενος από ένα φωτο-αναγνωριστικό RF-4E και δυο F-16C της 192 Filo που παρείχαν συνοδεία (Escort) στο RF-4E, παραβίασε το FIR Αθηνών, κατευθυνόμενος στην Κρήτη με σκοπό να εντοπίσει και να φωτογραφίσει τις θέσεις των πυραύλων S-300. Δυο ελληνικά F-16C της 343 Μοίρας απογειώθηκαν από την 115 ΠΜ στη Σούδα για να αναγνωρίσουν τον εχθρικό σχηματισμό.
Νοτιοανατολικά της Καρπάθου εντοπίστηκε ο σχηματισμός και ο Σμηναγός Ηλιάκης κατευθύνθηκε προς το τουρκικό RF-4E για να αναγνωρίσει το ατρακτίδιο που έφερε το τουρκικό αεροσκάφος, αλλά και να καταγράψει και τον σειριακό αριθμό του RF-4E.
Ο τούρκος χειριστής (Hali Ibraim Osdebir) του F-16 που συνόδευε το RF-4E στην προσπάθειά του να εμποδίσει την αναγνώριση από το ελληνικό F-16C του σμηναγού Ηλιάκη εκτέλεσε επικίνδυνους ελιγμούς με αποτέλεσμα να χτυπήσει την καλύπτρα του ελληνικού αεροσκάφους και να βρει τον θάνατο ο Έλληνας χειριστής.
Ο τούρκος χειριστής πρόλαβε να εκτιναχθεί και να περισυλλεγεί από ξένο εμπορικό πλοίο και στη συνέχεια παρελήφθη από τουρκικό ελικόπτερο.
ΑΛΛΗ ΕΚΔΟΧΗ
του Κώστα Χαρδαβέλλα
Από το τουρκικό υπουργείο Άμυνας ανασύρουμε τον φάκελο του θανάτου του ηρωικού σμηναγού, Κώστα Ηλιάκη στις 23 Μαΐου 2010, στην περιοχή της Καρπάθου. Στον φάκελο αυτό υπάρχει η συγκλονιστική κατάθεση του Τούρκου πιλότου του F16, Χαλί Ιμπραήμ, ο οποίος αποκαλύπτει ότι έριξε τον Ηλιάκη με πύραυλο.
Την Τρίτη 23 Μαΐου 2010 το ραντάρ της Κρήτης έχει εντοπίσει μια τουρκική φρεγάτα, που πλέει στην περιοχή της Καρπάθου και δύο τούρκικα αεροπλάνα F16 RF-4, που κινούνται για την προστασία της φρεγάτας.
Αμέσως από τα Χανιά απογειώνονται δύο F16 για να αναχαιτίσουν τους Τούρκους. Στο ένα από αυτά χειριστής είναι ο σμηναγός Κώστας Ηλιάκης, ο οποίος με κατάλληλους χειρισμούς μπαίνει ανάμεσα στα δύο τουρκικά για να πάρει τα νούμερά τους και να φωτογραφίσει τα όπλα που φέρουν. Εκείνη την στιγμή ο Χαλί Ιμπραήμ με το F16 έρχεται πίσω από τον Ηλιάκη και ο δεύτερος Έλληνας πιλότος έρχεται πίσω από τον δεύτερο Τούρκο πιλότο και τον εγκλωβίζει στο ραντάρ των πυραύλων του.
Από και πέρα αρχίζει η περιγραφή του Χαλί Ιμπραήμ, στην κατάθεσή του στο υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας.
«Ζήτησα από τον Ηλιάκη να απομακρυνθεί από τον σχηματισμό μας, ενώ με κατάλληλο ελιγμό τον εγκλωβίζω στο δικό μου σύστημα ραντάρ των πυραύλων μου. Ο ένας πιλότος δεν έφυγε, συνεννοήθηκα με τον συμπολεμιστή μου στο δεύτερο αεροπλάνο και αντιμετώπισα την κατάσταση με εκτόξευση πυραύλου.
Ο άλλος Έλληνας πιλότος εξαπόλυσε και αυτός έναν πύραυλο και βρήκε τον συνάδελφό μου χειριστή στο RF-4 στο φτερό και τον κατέρριψε».
Είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται ότι η κατάρριψη του ηρωικού Κώστα Ηλιάκη δεν ήταν ένα ατύχημα στον αέρα, αλλά μια καθαρή επιθετική πολεμική ενέργεια των Τούρκων πιλότων, γεγονός που έχει αποκρυφτεί επιμελώς μέχρι σήμερα.
ΑΛΛΗ ΕΚΔΟΧΗ
Τα τουρκικά μαχητικά κινούνται προς την Κρήτη και δύο ελληνικά F-16 απογειώνονται από την βάση των Χανίων. Όταν αποκτούν οπτική επαφή διαπιστώνουν ότι το ένα τουρκικό.. αεροσκάφος είναι αεροφωτογραφικό. Τα τρία τουρκικά πετούν σχεδόν παράλληλα και τα δύο ελληνικά έρχονται από πίσω.
Ο σμηναγός Κ. Ηλιάκης μπαίνει ανάμεσα στο ένα τουρκικό F-16 και το RF-4 για να πάρει τα νούμερά του και να διαπιστώσει τα φωτογραφικά μηχανήματα και τα όπλα που φέρει. Το άλλο τουρκικό F-16 (σμηναγός Xαλί Iμπραήμ) αφήνει τον σχηματισμό και έρχεται πίσω από τον Έλληνα πιλότο Κ. Ηλιάκη, ενώ ο άλλος Έλληνας πιλότος έχοντας μείνει πιο πίσω, έρχεται πίσω από τον Τούρκο και τον εγκλωβίζει.
Ο Τούρκος σμηναγός λέει στον Κ. Ηλιάκη να φύγει δίπλα από το RF-4 ενώ παράλληλα τον εγκλωβίζει. Ο Έλληνας πιλότος δεν φεύγει, ο Τούρκος μιλά συνθηματικά στους άλλους δύο Τούρκους πιλότους και εξαπολύει ένα πύραυλο, ενώ ταυτόχρονα τα τρία τουρκικά αεροσκάφη στρίβουν προς διάφορες κατευθύνσεις. Ο πύραυλος πλήττει το αεροσκάφος του Κ. Ηλιάκη το οποίο εκρήγνυται. Ο άλλος Έλληνας πιλότος εξαπολύει και αυτός ένα πύραυλο, αλλά λόγω του απότομου ελιγμού του Τούρκου τον βρίσκει στο φτερό και τον καταρρίπτει. Συνέβη λοιπόν αερομαχία και όχι «σύγκρουση ή ατύχημα» όπως προσπαθούν να μας πείσουν.
Οι Τούρκοι έδειξαν διάθεση να τελειώσει γρήγορα αυτή η ένταση που δημιουργήθηκε ακριβώς επειδή γνώριζαν ότι από υπαιτιότητα του πιλότου τους ξεκίνησε και για αυτό και τα τουρκικά μέσα κράτησαν χαμηλούς τόνους μετά από υποδείξεις της πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας της Άγκυρας. Οι Τούρκοι από τις τρεις η ώρα το μεσημέρι της Τρίτης ανακοίνωσαν ότι ο Έλληνας πιλότος είναι νεκρός. Είναι επόμενο αφού ο πιλότος τους, τους είχε αναφέρει ότι είδε τα πάντα, αφού είχε «εκτελέσει» τον Έλληνα πιλότο από πολύ κοντά.
..ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΣΗΜΑΝΤΗΡΗΣ
Όποια εκδοχή και αν ισχύει ο ελάχιστος φόρος τιμής στον σμηναγό Κ. Ηλιάκη είναι να αγωνιστούν οι πολίτες ώστε επί τέλους να αναγκασθεί η κυβέρνηση να δώσει στην δημοσιότητα τον πλήρη κατάλογο των Ελληνοτουρκικών διαφορών και την πορεία των υποτιθέμενων συνομιλιών από το 1974 έως σήμερα, ώστε να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να οδηγηθούν σε υπαρκτές συνομιλίες και όχι εικονικές ειρηνευτικές συνομιλίες ερήμην των πολιτών.
ΝΕΚΡΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΠΙΛΟΤΟΣ 5 Δεκεμβρίου 2007
Μαχητικό F-16 συνετρίβη στην περιοχή της Ψαθούρας
ΔΙΑΤΥΠΩΘΗΚΑΝ ΥΠΑΙΝΙΓΜΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ο τραγικός χαμός του ηρωικού σμηναγού Αθανάσιου Μπατσαρά
Νέα απώλεια για την Πολεμική Αεροπορία. Νεκρός εντοπίστηκε ο πιλότος μαχητικού F-16, που χάθηκε από τα ραντάρ ενώ εκτελούσε νυχτερινή άσκηση. Το αεροσκάφος συνετρίβη στο κεντρικό Αιγαίο, στην περιοχή της Ψαθούρας, κοντά στις Σποράδες.
Τη σορό του πιλότου εντόπισε παραπλέουσα τουρκική φρεγάτα. Για να ειδοποιηθεί η ελληνική πλευρά λειτούργησε η «κόκκινη γραμμη» μεταξύ των αρχηγών των γενικών επιτελείων των δύο χωρών, στρατηγών Δημήτρη Γράψα και Γιασάρ Μπουγιούκανιτ. O Τούρκος στρατηγός ενημέρωσε τον Έλληνα ομόλογό του και εξέφρασε τα συλλυπητήρια του.
Αγνωστα παραμένουν τα αίτια της συντριβής του F-16, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι ο πιλότος είχε 1.500 ώρες πτήσης.
ΔΙΑΤΥΠΩΘΗΚΑΝ ΥΠΑΙΝΙΓΜΟΙ
Η Φρεγάτα Gokova (F496) τού τουρκικού πολεμικού ναυτικού, εντόπισε αμέσως τον άτυχο Σμηναγό μας...
ΘΥΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Ο ΣΜΗΝΑΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΠΑΤΣΑΡΑΣ ?
Ηλεκτρονικός Πόλεμος είναι κάθε στρατιωτική ενέργεια η οποία προϋποθέτει τη χρήση ή εκμετάλλευση τής ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας με σκοπό να ελέγξει το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα ή να το χρησιμοποιήσει για να επιτεθεί στον αντίπαλο.
Ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος χωρίζεται παραδοσιακώς σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: την ΗλεκτρονικήΕπίθεση , την Ηλεκτρονική Υποστήριξη
και την Ηλεκτρονική Προστασία.
Όποια εκδοχή και αν ισχύει ο ελάχιστος φόρος τιμής στον σμηναγό Αθανάσιο Μπατσαρά είναι να αγωνιστούν οι πολίτες ώστε επί τέλους να αναγκασθεί η κυβέρνηση να δώσει στην δημοσιότητα τον πλήρη κατάλογο των Ελληνοτουρκικών διαφορών και την πορεία των υποτιθέμενων συνομιλιών από το 1974 έως σήμερα, ώστε να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να οδηγηθούν σε υπαρκτές συνομιλίες και όχι εικονικές ειρηνευτικές συνομιλίες ερήμην των πολιτών.
ΝΕΚΡΟΣ ΠΙΛΟΤΟΣ ΑΠΟ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΔΥΟ F-16
Σμηναγός Αναστάσιος Μπαλατσούκας 33 ετών
26/08/2010
Ανακοίνωση Τύπου Πολεμικής Αεροπορίας
Το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας ανακοινώνει ότι στο χθεσινό δυστύχημα έχασε τη ζωή του κατά την εκτέλεση του καθήκοντος ο Σγος (Ι) Αναστάσιος Μπαλατσούκας, 33 ετών, έγγαμος, με σύνολο ωρών πτήσεως 1.202 εκ των οποίων οι 580 ώρες σε F-16.
Ο Σγος (Ι) Ιωσήφ Αναστασάκης, 35 ετών, έγγαμος με μία κόρη, με σύνολο ωρών πτήσεως 1.955 εκ των οποίων οι 1456 ώρες σε F-16, τραυματίστηκε και νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση στο νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης.
Ο Ανθσγος (Ι) Παύλος Βοτζάκης, 25 ετών, ανύπαντρος, με σύνολο ωρών πτήσεως 431 εκ των οποίων οι 119 ώρες σε F-16, είναι καλά στην υγεία του και, για προληπτικούς λόγους, μεταφέρεται στο 251 ΓΝΑ στην Αθήνα.
Τα αεροσκάφη που κατέπεσαν ήταν:
• Tο υπ' αριθμ. 522 μονοθέσιο, το οποίο αφίχθη στην Ελλάδα την 25 Φεβρουαρίου 2004 και είχε συμπληρώσει 1.315 περίπου ώρες πτήσεως.
• Tο υπ' αριθμ. 604 διθέσιο, το οποίο αφίχθη στην Ελλάδα την 19 Ιουνίου 2003 και είχε συμπληρώσει 1.130 περίπου ώρες πτήσεως.
Ο ελάχιστος φόρος τιμής στους 71 νεκρούς της Πολεμικής Αεροπορίας, και όχι μόνο στους ανωτέρω νεκρούς, είναι να αγωνιστούν οι πολίτες ώστε επί τέλους να αναγκασθεί η κυβέρνηση να δώσει στην δημοσιότητα τον πλήρη κατάλογο των Ελληνοτουρκικών διαφορών και την πορεία των υποτιθέμενων συνομιλιών από το 1974 έως σήμερα όπως έχει υποχρέωση. Γραπτώς και όχι στα προεκλογικά ή κομματικά μπαλκόνια. Ωστε να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να οδηγηθούν σε υπαρκτές συνομιλίες και όχι εικονικές ειρηνευτικές συνομιλίες ερήμην των πολιτών.
Γιατί για να επέλθει ειρήνη στο Αιγαίο είναι προυπόθεση να γνωρίζουν οι πολίτες ποιες είναι οι Ελληνοτουρκικές διαφορές.Δείτε περισσότερα. ( Α.Χ. Γ. Αρφαρά 2013 )
***Του ΝΙΚΟΥ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
Καθεστηκυία σκέψη, καθεστηκυία τάξη, καθεστηκυία πολιτική
Δύο θεωρητικές νότες πολύ συνοπτικά παρουσιασμένες
1. Ετεροκαθορισμός και αυτοκαθορισμός ή ετερονομία και αυτονομία
2. Ένας από τους ορισμούς της δημοκρατίας, έστω και περιορισμένος
1. Η διαφορά ετερονομίας και αυτονομίας δεν είναι μόνο ότι, στην πρώτη περίπτωση, ένας έτερος υποβάλλει τον νόμο στην κοινωνία και τα άτ...ομα, ενώ, στη δεύτερη, η κοινωνία και τα άτομα δίνουν στον εαυτό τους το νόμο.
Η διαφορά είναι ακόμα πιο βαθιά και πλούσια. Ο έτερος είναι συνήθως ένας, άρα και το μοντέλο που επιβάλλει συνήθως ένα και μοναδικό (η περίφημη λέξη μονο- : μονοθεϊσμός, μονογαμία, μονομανία, κ. ο. κ.). Από τη στιγμή που ο έτερος καταργείται, και η κοινωνία καθώς και το άτομο ξέρουν ότι αυτοί δημιουργούν το νόμο, δρόμοι πολλοί μπορούν ν’ ανοίξουν. Εισερχόμαστε στη χώρα του πολυ-, της πολυφωνίας, της πολυχρωμίας, της κατάργησης του νορμάλ και του μη νορμάλ (του ανώμαλου !). Μετέχουμε στον ορίζοντα της δημοκρατίας και της ελευθερίας.
2. Δημοκρατία είναι το πολίτευμα, ή ακόμα και η κοινωνία, ή ακόμα και η κάθε κατάσταση, που δέχονται τη διαφωνία, τη σύγκρουση. Πρόκειται σίγουρα για περιορισμένο ορισμό και περιοριστικό, αλλά είναι αρκετός για τις τωρινές ανάγκες της συζήτησης.
Και κυρίως για να βγούμε, επιτέλους, από την καθεστηκυία σκέψη που βλέπει τη διαφωνία σαν κάτι το κακό και το ανεπιθύμητο.
Για να δεχτούμε επίσης ότι το ρητό : «φίλος ο Πλάτων αλλά φίλτατη η αλήθεια», δεν έχει θέση στη δημοκρατική αντίληψη για τη φιλία.
Δύο φίλοι αποδέχονται τη διαφωνία, ακόμα και τη σύγκρουση μεταξύ τους, διότι η αλήθεια, αφενός, τοποθετείται, σε άλλο επίπεδο από αυτό της σχέσης δύο ανθρώπων, αφετέρου, δεν υπάρχει γιατί είναι μια αέναη κίνηση της σκέψης, αφετρίτου (sic), στην πολιτική, όποιος λέει πως την κατέχει είναι αλλού. Δεν είναι ούτε πολιτικός ούτε δημοκρατικός.
Δυστυχώς, η καθεστηκυία σκέψη, απόρροια και αποτέλεσμα της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων, πάει μαζί με την καθεστηκυία πολιτική. Και όσοι συμμετέχουν σε αυτή, δηλαδή στην καθεστηκυία πολιτική, είναι αναγκασμένοι και καταδικασμένοι να επιχειρηματολογούν με βάση τα αξιώματά της, που είναι ταυτόχρονα οι αφετηρίες της σκέψης που καθιερώνει η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
Είναι απολύτως σίγουρο ότι για την καθεστηκυία πολιτική η αποχή από τις εκλογές είναι κάτι κακό. Η υποκρισία της είναι τόσο μεγάλη που το θεωρεί ως το μόνο κακό. Αράχτε επί 4 χρόνια στην παραλία, κανείς δεν θα σας πει αδιάφορο. Το αντίθετο, θα σας πει μπράβο !
Αλλά, να μη ψηφίσετε στις εκλογές, να μην εκπληρώσετε το ιερό καθήκον του πολίτη που έχει κατακτηθεί με αγώνες, ε ! τότε είσαστε υπόλογος για όλα τα κακά. Τόσο πολύ !, που τελευταία στη Γαλλία μέχρι κουπόνια έκπτωσης στα μακ ντόλνατς έδιναν σε όποιον ψήφιζε.
Και έρχονται μερικοί και μας μιλάνε σοβαρά, στη λίστα, για διαιρέσεις σκοταδιστικές του τύπου : ποιοι απέχουν συνειδητά και ποιοι απέχουν … μη συνειδητά !
Δεν έχουν ακόμα υποψιαστεί ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σκέψη, αλλά και συναίσθημα, και προθέσεις, προσδοκίες, ελπίδες.
Ερωτώ σαφέστατα : αν κάποιος απλός άνθρωπος δεν έχει καμιά διάθεση να ψηφίσει, κανένα κέφι, κανένα μεράκι, διότι δεν τον εμπνέει τίποτα σε αυτή τη διαδικασία, αυτός πού τοποθετείται στους συνειδητούς ή μη ;
Ερωτώ ακόμα – διότι τις αφετηρίες της καθεστηκυίας σκέψης πρέπει να αποκαλύψουμε πίσω από τα «θα πρέπει να έχουμε συνείδηση της πραγματικότητας» – γιατί αναζητούνται πάντα ποτατά οικονομίστικα κίνητρα (δεν είχαν λεφτά να πάνε στις περιφέρειές τους) ή μόνο αντικειμενιστικά αίτια (υγεία, κ. ά.) για αυτούς που δεν ψηφίζουν ; Γιατί δεν εξετάζεται η άποψη : μα, αν είχαν πάθος και ανάγκη να κάνουν αυτή την πράξη, θα έβρισκαν λύση στα αντικειμενικά προβλήματά τους ;
Ακόμα πιο σοβαρό λογικό σφάλμα εγκλωβισμού στην καθεστηκυία σκέψη. Αυτοί που μας μιλούν για την πραγματικότητα, δεν αναρωτιούνται ένα δευτερόλεπτο : μα, αυτοί που ψηφίζουν, το κάνουν συνειδητά ;;;;;;;;
(Άδικα έφαγαν τη ζωή τους Άρεντ και Καστοριάδης, για να μας πουν την απλή διαπίστωση : δεν γνωρίζουμε όλες τις συνέπειες των πράξεών μας.)
Να ένα από αυτά που ονομάζω κοινωνιολογικά ανέκδοτα, και στα οποία δίνω μεγάλη σημασία. (Είναι γνωστό ότι έχω ένα πάθος για την πολιτική, και μου αρέσει να ανοίγω συζητήσεις για τα λεγόμενα πολιτικά θέματα. Είναι επίσης γνωστό ότι ασχολήθηκα επί χρόνια πολλά με το ζήτημα αξεχώριστα της πολιτικής συμμετοχής και της πολιτικής απάθειας.
Για να πω τελικά τούτο το απλό, το σκανδαλώδες :
η πιο μεγάλη πολιτική απάθεια είναι η συμμετοχή στην καθεστηκυία πολιτική.
Το ανέκδοτο που θα διηγηθώ έχει σχέση με αυτά τα ενδιαφέροντά μου και με την έγνοια μου να αναζητώ απαντήσεις όχι μόνο στα βιβλία αλλά κυρίως στην πραγματικότητα.) Να το ανέκδοτο. Πρίν πολλά χρόνια, γύρω στο 1997, είχα πάει για πρώτη φορά σε ένα κουρείο της γειτονιάς να κόψω τα μαλλιά μου. Έχει σημασία το : για πρώτη φορά. Η γυναίκα που το κρατούσε, και το κρατά ακόμα, λαϊκή, αυθόρμητη, έπιανε εύκολα συζητήσεις με τους πελάτες. Δίπλα, ήταν ένα γραφείο του Σοσιαλιστικού κόμματος. Ρώτησα, λοιπόν την κυρία, αν το γραφείο έχει κίνηση. Μου απάντησε ότι έχει κάποια κίνηση αυτόν τον καιρό διότι θα γίνουν εκλογές. Δεν έχασα την ευκαιρία, να την ρωτήσω :
- Εσείς θα ψηφίσετε ;
Απάντηση που δεν θα ξεχάσω ποτέ :
- Ξέρετε, έχω καταθέσει ένα ντοσιέ στη δημαρχία για να ζητήσω ένα διαμέρισμα με φτηνό ενοίκιο.
Τότε κατάλαβα, τότε ένιωσα πιο βαθιά, πόσο θα ήταν πολύ μεγαλύτερη η αποχή των ανθρώπων από τις εκλογές, αν δεν υπήρχαν αυτές οι πελατειακές όπως λέγονται σχέσεις, που χαρακτηρίζουν την καθεστηκυία πολιτική και το αντιπροσωπευτικό καθεστώς.
Η απάντησή της μου έκανε επίσης ιδιαίτερη εντύπωση γιατί με έβλεπε για πρώτη φορά. Και αυτό στο Παρίσι, όπου μια ορισμένη καχυποψία χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Εκ των υστέρων, κατάλαβα ότι ήταν γνήσια, αυθεντική, λαϊκή, ανθρώπινη, και δεν είχε επηρεαστεί – ας μην πω μολυνθεί – από την υποκρισία της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων, αυτή την διπλοπροσωπία που διακρίνει την νεωτερική εποχή και τόσες φορές κατάγγειλε ο Κορνήλιος Καστοριάδης.
Όποιος μιλά για συνειδητά απέχοντες, πρέπει να μας εξηγήσει ποιοι και πόσοι είναι οι συνειδητά συμμετέχοντες, οι συνειδητά ψηφίσαντες και κάθε φορά ψηφίζοντες, και τι σχέση έχουν με την καθεστηκυία σκέψη, την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και την καθεστηκυία πολιτική.
Είναι επίσης τελείως σίγουρο ότι, στη Γαλλία τουλάχιστον που τυχαίνει να το ξέρω καλύτερα αυτό το ζήτημα, το δόγμα για τους απέχοντες, και αυτούς που ψηφίζουν λευκό ακόμα, είναι : όποιος δεν συμμετέχει έχει εξ ορισμού άδικο !!!!
Ας μιλήσουμε λίγο για το λευκό, γιατί έχει μεγάλη σημασία και δείχνει πόσο τυφλωμένοι είναι οι υποστηρικτές της συμμετοχής που ξεχνούν να μιλάμε, τι λέω ;, που αποσιωπούν, τις τρομερά έκδηλες αντιδημοκρατικές πλευρές του αντιπροσωπευτικού συστήματος, ακόμα και μέσα στα πλαίσια της ίδιας της λογικής του.
Κοιτάχτε τα αποτελέσματα των τελευταίων προεδρικών εκλογών της Γαλλίας. Λόγω των λευκών, αυτός που εκλέχτηκε πρόεδρος, και κρατά μας λένε στα χέρια του τις τύχες της χώρας (παραμύθι είναι και αυτό), δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία των ψηφισάντων.
Το εξηγώ, με ένα απλό παράδειγμα. Αν είμαστε σε μια αίθουσα 100, και κάνουμε γενική συνέλευση, η απόλυτη πλειοψηφία είναι 51. Αν 4 ψηφίσουν λευκό, τότε λαμβάνονται υπόψη, τελείως λαθεμένα βέβαια και αντιδημοκρατικά, 96 ψήφοι. Και τότε μια θέση, με 49 ψήφους υπέρ, θεωρείται ότι έχει την απόλυτη πλειοψηφία. Οι 49, όμως, στους 100, είναι 49 και όχι 51 τοις εκατό. Το φαινόμενο αυτό, έχει παρατηρηθεί στη Γαλλία, σε εκλογή και άλλων προέδρων της δημοκρατίας, και σε δημοψηφίσματα ακόμα. Τα έχω σημειώσει όλα αυτά στη διατριβή μου, δεν θυμάμαι ειλικρινά τώρα, αν τα έχω γράψει και στο βιβλίο. Υπάρχει, στη Γαλλία, πρόταση να ληφθούν υπόψη στα εκφρασμέμα και τα λευκά ψηφοδέλτια. Και είμαι σύμφωνος. Ποιο είναι το πρόβλημα όμως ; Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει ταυτόχρονα να αναληφθούν οι ευθύνες μιας τέτοιας ρύθμισης, δηλαδή, να γίνει δεκτό ότι στην περίπτωση που δεν υπάρχει απόλυτη πλειοψηφία των ψηφισάντων, όπως έγινε στις πρόσφατες εκλογές, τότε οι εκλογές επαναλαμβάνονται.
Όλα αυτά όμως είναι ψιλά γράμματα για την καθεστηκυία σκέψη, την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και την καθεστηκυία πολιτική. Το μόνο που ενδιαφέρει αυτούς που μας καλούν να δούμε την πραγματικότητα, «να έχουμε συνείδηση της πραγματικότητας», είναι τι ποσοστό φαίνεται στις οθόνες της τηλεόρασης.
Ένας φίλος μου Γάλλος, το παρατήρησε όμως, και μου λέει :
Πώς είναι δυνατό ένα κόμμα με 1 εκατομμύριο ψήφους να έχει 108 έδρες, και ένα άλλο, με περίπου τον ίδιο αριθμό ψήφων, να έχει 52 ;
Η απάντησή μου ήταν : να ο φοβερά αντιδημοκρατικός χαρακτήρας του αντιπροσωπευτικού καθεστώτος.
Και το ερώτημα παραμένει : στην υποθετική περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ ερχόταν πρώτο κόμμα, θα δεχόταν αυτή την αντιδημοκρατική διαδικασία ;
Ξέρω εκ των προτέρων τι θα μου απαντηθεί : ο ΣΥΡΙΖΑ παλεύει για την απλή αναλογική.
Δεν μου δόθηκε απάντηση στο ερώτημα.
Η απλή αναλογική είναι σίγουρα ένα εκλογικό σύστημα, λιγότερο αντιδημοκρατικό από το ισχύον. Δεν αλλάζει σε τίποτα, όμως, τον έκδηλα αντιδημοκρατικό, και αλλοτριωτικό, χαρακτήρα του αντιπροσωπευτικού καθεστώτος.
Να ένα ακόμα στοιχείο.
Επανέρχομαι για λίγο στο παράδειγμα των τελευταίων προεδρικών εκλογών της Γαλλίας. Σε μια ιστοσελίδα, δόθηκαν οι παρακάτω πραγματικοί αριθμοί, μετά τον πρώτο γύρο, της 22ας Απριλίου 2012 :
Γαλλικός πληθυσμός 18 χρονών και πάνω : 49 551 871
Ψήφοι που θεωρήθηκαν ως έγκυροι : 35 481 943
Μη εκπροσωπούμενος πληθυσμός : 14 070 378 28,4 %
Hollande 10 159 328 20,5 %
Sarkozy 9 600 413 19,37 %
Le Pen 6 397 692 12,94 %
Mélenchon 3 951 776 7,98 %
………
Σχολίασε στενόμυαλα κάποιος : 14 070 378 καστοριαδικοί και αναρχικοί στη Γαλλία.
Είχε ξεχάσει, και αυτός, ότι ο ίδιος ο Καστοριάδης πέρασε τη ζωή του για να μας πει : μην περιμένετε να κάνουν οι άνθρωποι κάτι επειδή θα έχουν διαβάσει τα βιβλία μου !
Αλλά, δεν είναι κύρια αυτό το ζήτημα. Το ζήτημα είναι ότι το αντιπροσωπευτικό καθεστώς αφήνει τους ανθρώπους 4 χρόνια στην πολιτική έρημο, και αφήνει ένα μεγάλο μέρος τους χωρίς καμιά δυνατότητα έκφρασης.
Όποιος κατηγορεί τους σημερινούς ανθρώπους για απάθεια, και δεν βάζει στο επίκεντρο της προσοχής του αυτά τα γεγονότα, δεν καταγγέλλει συνεχώς και χωρίς έλεος την αντιδημοκρατική λογική και πραγματικότητα του αντιπροσωπευτικού καθεστώτος, όποιος με τη στάση του νομιμοποοεί αυτό το καθεστώς, έχει τεράστια πολιτική ευθύνη.
Δεν μιλώ για ενοχή. Μιλώ για υπευθυνότητα και ευθύνη.
Ταυτόχρονα, όποιος μιλά για απάθεια στη σημερινή Ελλάδα, με όρους ίδιους με αυτούς που χρησιμοποιούσε πριν τον Δεκέμβριο του 2008 και ιδίως τον Μάιο-Ιούνιο 2011, μάλλον δεν έχει καταλάβει τη μεγάλη σημασία αυτών των γεγονότων. Με όσα αρνητικά και αν τους προσάψουμε. Η απάθεια δεν είναι το αντίθετο μιας συνεχούς κατασκήνωσης στους δρόμους και τις πλατείες. Συλλογικές κινητοποιήσεις που είπαν πολλά στη σημερινή κοινωνία, που καταδιώχτηκαν άγρια από τις δυνάμεις καταστολής, που συκοφαντήθηκαν, αλώθηκαν, καπελώθηκαν, από τις οργανωμένες δυνάμεις της καθεστηκυίας πολιτικής, υπήρξαν αυτές οι δύο μεγάλες στιγμές.
Η επίδρασή τους στη διάλυση της πολιτικής ζωής της νεώτερης Ελλάδας, όπως αυτή εκδηλώθηκε στο αποτέλεσμα των πρόωρων κοινοβουλευτικών εκλογών της 6ης Μαΐου 2012, είναι μεγάλη. Κανένας δεν μπορεί ακόμα να πει σε ποιο βαθμό το αποτέλεσμα αυτό είναι συγκυριακό και σε ποιο βαθμό απηχεί βαθύτερες διεργασίες και ανακατατάξεις. Δεν τελειώνει, όμως, με αυτό μόνο η μεταπολίτευση, ή και η μετεμφυλιακή περίοδος ακόμα.
Χάνονται ίσως δομικά όπως λέμε στοιχεία και χαρακτηριστικά της νεοελληνικής πολιτικής ζωής, μεταξύ των οποίων η θρησκευτική διαίρεση δεξιάς-αριστεράς (ο προϊστορικός Διχασμός), είναι το πιο θεμελιώδες.
Για την πιο πρόσφατη περίοδο, δέχεται σκληρό χτύπημα η πρωτοκαθεδρία του ΚΚΕ, ως υποτιθέμενου πρωτοπόρου και αδιαφιλονίκητου υπερασπιστή της εργατικής τάξης, και γενικά των εργαζομένων.
Με την αποχή όμως καταγράφεται η έκδηλη απαξίωση της καθεστηκυίας πολιτικής.
Όταν κάποιος μας λέγει ότι, για 3,15 εκατομμύρια απέχοντες «δεν γνωρίζουμε αν είχαν αυτή την άποψη (ούτε και θα το μάθουμε ποτέ), άποψη που έτσι κι αλλιώς είναι εξαιρετικά μειοψηφική και προέρχεται από τον χώρο των αναρχικών», μαρτυρά με τις ίδιες τις εκφράσεις του την προσήλωσή του στην καθεστηκυία σκέψη, στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και στην καθεστηκυία πολιτική.
Μόνο μια τέτοια προσήλωση θα μπορούσε να εξηγήσει τον ολοφάνερο χαρακτήρα μιας σκέψης που θέλει να ερμηνεύονται τα νέα φαινόμενα με ξεπερασμένους και σκοταδιστικούς όρους, θα έλεγα ακόμα και με όρους αστυνομικούς :
συνειδητά απέχοντες, άποψη του χώρου των αναρχικών, άποψη εξαιρετικά μειοψηφική !!!
Ποιος το είπε, ποιος μας το έχει εξασφαλίσει, ότι οι άνθρωποι πρέπει οπωσδήποτε να υπακούουν στη γραμμή που έχουν πάρει από κάπου ;
Και ότι υπάρχει πάντα ένας αρχηγός που τους παρασύρει ;
Ποιος το είπε, ποιος μας το έχει εξασφαλίσει, ότι οι άνθρωποι είναι συνειδητοί με βάση τα δικά μας κριτήρια συνειδητοποίησης ;
Και κυρίως, κυρίως :
Ποιος επιτέλους ορίζει, στην κλίμακα της ιστορίας που γράφουν οι πραγματικοί άνθρωποι, τι είναι μειοψηφία και τι είναι πλειοψηφία ;
Ως τρομερές, και τρομερά καταδιωγμένες μάλιστα, μειοψηφίες γεννήθηκαν οι μεγάλες ιδέες στις οποίες οφείλουμε την πολιτική αναπνοή και έκφρασή μας σήμερα : η ισότητα όλων των ανθρώπων, η ελευθερία, και η δημοκρατία που είναι ακόμα μειοψηφία !
Άφησα να σχολιάσω τελευταία την φράση : ούτε και θα το μάθουμε ποτέ.
Μετά τη θρησκευτική πίστη, ο αγνωστικισμός.
Η καθεστηκυία σκέψη, η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και η καθεστηκυία πολιτική θέλουν να ξεχνιούνται τα σημαντικά γεγονότα που γίνονται έξω από τον κύκλο της επιρροής τους.
Ο οδοστρωτήρας της λήθης δεν μπορεί όμως να περάσει πάνω από τη νωπή ακόμα φράση : άμεση δημοκρατία τώρα ! Νίκος Ηλιόπουλος Παρίσι, 10 Μαΐου 2012 Α.Χ.Γ
Καθεστηκυία σκέψη, καθεστηκυία τάξη, καθεστηκυία πολιτική
Δύο θεωρητικές νότες πολύ συνοπτικά παρουσιασμένες
2. Ένας από τους ορισμούς της δημοκρατίας, έστω και περιορισμένος
1. Η διαφορά ετερονομίας και αυτονομίας δεν είναι μόνο ότι, στην πρώτη περίπτωση, ένας έτερος υποβάλλει τον νόμο στην κοινωνία και τα άτ...ομα, ενώ, στη δεύτερη, η κοινωνία και τα άτομα δίνουν στον εαυτό τους το νόμο.
Η διαφορά είναι ακόμα πιο βαθιά και πλούσια. Ο έτερος είναι συνήθως ένας, άρα και το μοντέλο που επιβάλλει συνήθως ένα και μοναδικό (η περίφημη λέξη μονο- : μονοθεϊσμός, μονογαμία, μονομανία, κ. ο. κ.). Από τη στιγμή που ο έτερος καταργείται, και η κοινωνία καθώς και το άτομο ξέρουν ότι αυτοί δημιουργούν το νόμο, δρόμοι πολλοί μπορούν ν’ ανοίξουν. Εισερχόμαστε στη χώρα του πολυ-, της πολυφωνίας, της πολυχρωμίας, της κατάργησης του νορμάλ και του μη νορμάλ (του ανώμαλου !). Μετέχουμε στον ορίζοντα της δημοκρατίας και της ελευθερίας.
2. Δημοκρατία είναι το πολίτευμα, ή ακόμα και η κοινωνία, ή ακόμα και η κάθε κατάσταση, που δέχονται τη διαφωνία, τη σύγκρουση. Πρόκειται σίγουρα για περιορισμένο ορισμό και περιοριστικό, αλλά είναι αρκετός για τις τωρινές ανάγκες της συζήτησης.
Και κυρίως για να βγούμε, επιτέλους, από την καθεστηκυία σκέψη που βλέπει τη διαφωνία σαν κάτι το κακό και το ανεπιθύμητο.
Για να δεχτούμε επίσης ότι το ρητό : «φίλος ο Πλάτων αλλά φίλτατη η αλήθεια», δεν έχει θέση στη δημοκρατική αντίληψη για τη φιλία.
Δύο φίλοι αποδέχονται τη διαφωνία, ακόμα και τη σύγκρουση μεταξύ τους, διότι η αλήθεια, αφενός, τοποθετείται, σε άλλο επίπεδο από αυτό της σχέσης δύο ανθρώπων, αφετέρου, δεν υπάρχει γιατί είναι μια αέναη κίνηση της σκέψης, αφετρίτου (sic), στην πολιτική, όποιος λέει πως την κατέχει είναι αλλού. Δεν είναι ούτε πολιτικός ούτε δημοκρατικός.
Δυστυχώς, η καθεστηκυία σκέψη, απόρροια και αποτέλεσμα της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων, πάει μαζί με την καθεστηκυία πολιτική. Και όσοι συμμετέχουν σε αυτή, δηλαδή στην καθεστηκυία πολιτική, είναι αναγκασμένοι και καταδικασμένοι να επιχειρηματολογούν με βάση τα αξιώματά της, που είναι ταυτόχρονα οι αφετηρίες της σκέψης που καθιερώνει η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
Είναι απολύτως σίγουρο ότι για την καθεστηκυία πολιτική η αποχή από τις εκλογές είναι κάτι κακό. Η υποκρισία της είναι τόσο μεγάλη που το θεωρεί ως το μόνο κακό. Αράχτε επί 4 χρόνια στην παραλία, κανείς δεν θα σας πει αδιάφορο. Το αντίθετο, θα σας πει μπράβο !
Αλλά, να μη ψηφίσετε στις εκλογές, να μην εκπληρώσετε το ιερό καθήκον του πολίτη που έχει κατακτηθεί με αγώνες, ε ! τότε είσαστε υπόλογος για όλα τα κακά. Τόσο πολύ !, που τελευταία στη Γαλλία μέχρι κουπόνια έκπτωσης στα μακ ντόλνατς έδιναν σε όποιον ψήφιζε.
Και έρχονται μερικοί και μας μιλάνε σοβαρά, στη λίστα, για διαιρέσεις σκοταδιστικές του τύπου : ποιοι απέχουν συνειδητά και ποιοι απέχουν … μη συνειδητά !
Δεν έχουν ακόμα υποψιαστεί ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σκέψη, αλλά και συναίσθημα, και προθέσεις, προσδοκίες, ελπίδες.
Ερωτώ σαφέστατα : αν κάποιος απλός άνθρωπος δεν έχει καμιά διάθεση να ψηφίσει, κανένα κέφι, κανένα μεράκι, διότι δεν τον εμπνέει τίποτα σε αυτή τη διαδικασία, αυτός πού τοποθετείται στους συνειδητούς ή μη ;
Ερωτώ ακόμα – διότι τις αφετηρίες της καθεστηκυίας σκέψης πρέπει να αποκαλύψουμε πίσω από τα «θα πρέπει να έχουμε συνείδηση της πραγματικότητας» – γιατί αναζητούνται πάντα ποτατά οικονομίστικα κίνητρα (δεν είχαν λεφτά να πάνε στις περιφέρειές τους) ή μόνο αντικειμενιστικά αίτια (υγεία, κ. ά.) για αυτούς που δεν ψηφίζουν ; Γιατί δεν εξετάζεται η άποψη : μα, αν είχαν πάθος και ανάγκη να κάνουν αυτή την πράξη, θα έβρισκαν λύση στα αντικειμενικά προβλήματά τους ;
Ακόμα πιο σοβαρό λογικό σφάλμα εγκλωβισμού στην καθεστηκυία σκέψη. Αυτοί που μας μιλούν για την πραγματικότητα, δεν αναρωτιούνται ένα δευτερόλεπτο : μα, αυτοί που ψηφίζουν, το κάνουν συνειδητά ;;;;;;;;
(Άδικα έφαγαν τη ζωή τους Άρεντ και Καστοριάδης, για να μας πουν την απλή διαπίστωση : δεν γνωρίζουμε όλες τις συνέπειες των πράξεών μας.)
Να ένα από αυτά που ονομάζω κοινωνιολογικά ανέκδοτα, και στα οποία δίνω μεγάλη σημασία. (Είναι γνωστό ότι έχω ένα πάθος για την πολιτική, και μου αρέσει να ανοίγω συζητήσεις για τα λεγόμενα πολιτικά θέματα. Είναι επίσης γνωστό ότι ασχολήθηκα επί χρόνια πολλά με το ζήτημα αξεχώριστα της πολιτικής συμμετοχής και της πολιτικής απάθειας.
Για να πω τελικά τούτο το απλό, το σκανδαλώδες :
η πιο μεγάλη πολιτική απάθεια είναι η συμμετοχή στην καθεστηκυία πολιτική.
Το ανέκδοτο που θα διηγηθώ έχει σχέση με αυτά τα ενδιαφέροντά μου και με την έγνοια μου να αναζητώ απαντήσεις όχι μόνο στα βιβλία αλλά κυρίως στην πραγματικότητα.) Να το ανέκδοτο. Πρίν πολλά χρόνια, γύρω στο 1997, είχα πάει για πρώτη φορά σε ένα κουρείο της γειτονιάς να κόψω τα μαλλιά μου. Έχει σημασία το : για πρώτη φορά. Η γυναίκα που το κρατούσε, και το κρατά ακόμα, λαϊκή, αυθόρμητη, έπιανε εύκολα συζητήσεις με τους πελάτες. Δίπλα, ήταν ένα γραφείο του Σοσιαλιστικού κόμματος. Ρώτησα, λοιπόν την κυρία, αν το γραφείο έχει κίνηση. Μου απάντησε ότι έχει κάποια κίνηση αυτόν τον καιρό διότι θα γίνουν εκλογές. Δεν έχασα την ευκαιρία, να την ρωτήσω :
- Εσείς θα ψηφίσετε ;
Απάντηση που δεν θα ξεχάσω ποτέ :
- Ξέρετε, έχω καταθέσει ένα ντοσιέ στη δημαρχία για να ζητήσω ένα διαμέρισμα με φτηνό ενοίκιο.
Τότε κατάλαβα, τότε ένιωσα πιο βαθιά, πόσο θα ήταν πολύ μεγαλύτερη η αποχή των ανθρώπων από τις εκλογές, αν δεν υπήρχαν αυτές οι πελατειακές όπως λέγονται σχέσεις, που χαρακτηρίζουν την καθεστηκυία πολιτική και το αντιπροσωπευτικό καθεστώς.
Η απάντησή της μου έκανε επίσης ιδιαίτερη εντύπωση γιατί με έβλεπε για πρώτη φορά. Και αυτό στο Παρίσι, όπου μια ορισμένη καχυποψία χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Εκ των υστέρων, κατάλαβα ότι ήταν γνήσια, αυθεντική, λαϊκή, ανθρώπινη, και δεν είχε επηρεαστεί – ας μην πω μολυνθεί – από την υποκρισία της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων, αυτή την διπλοπροσωπία που διακρίνει την νεωτερική εποχή και τόσες φορές κατάγγειλε ο Κορνήλιος Καστοριάδης.
Όποιος μιλά για συνειδητά απέχοντες, πρέπει να μας εξηγήσει ποιοι και πόσοι είναι οι συνειδητά συμμετέχοντες, οι συνειδητά ψηφίσαντες και κάθε φορά ψηφίζοντες, και τι σχέση έχουν με την καθεστηκυία σκέψη, την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και την καθεστηκυία πολιτική.
Είναι επίσης τελείως σίγουρο ότι, στη Γαλλία τουλάχιστον που τυχαίνει να το ξέρω καλύτερα αυτό το ζήτημα, το δόγμα για τους απέχοντες, και αυτούς που ψηφίζουν λευκό ακόμα, είναι : όποιος δεν συμμετέχει έχει εξ ορισμού άδικο !!!!
Ας μιλήσουμε λίγο για το λευκό, γιατί έχει μεγάλη σημασία και δείχνει πόσο τυφλωμένοι είναι οι υποστηρικτές της συμμετοχής που ξεχνούν να μιλάμε, τι λέω ;, που αποσιωπούν, τις τρομερά έκδηλες αντιδημοκρατικές πλευρές του αντιπροσωπευτικού συστήματος, ακόμα και μέσα στα πλαίσια της ίδιας της λογικής του.
Κοιτάχτε τα αποτελέσματα των τελευταίων προεδρικών εκλογών της Γαλλίας. Λόγω των λευκών, αυτός που εκλέχτηκε πρόεδρος, και κρατά μας λένε στα χέρια του τις τύχες της χώρας (παραμύθι είναι και αυτό), δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία των ψηφισάντων.
Το εξηγώ, με ένα απλό παράδειγμα. Αν είμαστε σε μια αίθουσα 100, και κάνουμε γενική συνέλευση, η απόλυτη πλειοψηφία είναι 51. Αν 4 ψηφίσουν λευκό, τότε λαμβάνονται υπόψη, τελείως λαθεμένα βέβαια και αντιδημοκρατικά, 96 ψήφοι. Και τότε μια θέση, με 49 ψήφους υπέρ, θεωρείται ότι έχει την απόλυτη πλειοψηφία. Οι 49, όμως, στους 100, είναι 49 και όχι 51 τοις εκατό. Το φαινόμενο αυτό, έχει παρατηρηθεί στη Γαλλία, σε εκλογή και άλλων προέδρων της δημοκρατίας, και σε δημοψηφίσματα ακόμα. Τα έχω σημειώσει όλα αυτά στη διατριβή μου, δεν θυμάμαι ειλικρινά τώρα, αν τα έχω γράψει και στο βιβλίο. Υπάρχει, στη Γαλλία, πρόταση να ληφθούν υπόψη στα εκφρασμέμα και τα λευκά ψηφοδέλτια. Και είμαι σύμφωνος. Ποιο είναι το πρόβλημα όμως ; Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει ταυτόχρονα να αναληφθούν οι ευθύνες μιας τέτοιας ρύθμισης, δηλαδή, να γίνει δεκτό ότι στην περίπτωση που δεν υπάρχει απόλυτη πλειοψηφία των ψηφισάντων, όπως έγινε στις πρόσφατες εκλογές, τότε οι εκλογές επαναλαμβάνονται.
Όλα αυτά όμως είναι ψιλά γράμματα για την καθεστηκυία σκέψη, την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και την καθεστηκυία πολιτική. Το μόνο που ενδιαφέρει αυτούς που μας καλούν να δούμε την πραγματικότητα, «να έχουμε συνείδηση της πραγματικότητας», είναι τι ποσοστό φαίνεται στις οθόνες της τηλεόρασης.
Ένας φίλος μου Γάλλος, το παρατήρησε όμως, και μου λέει :
Πώς είναι δυνατό ένα κόμμα με 1 εκατομμύριο ψήφους να έχει 108 έδρες, και ένα άλλο, με περίπου τον ίδιο αριθμό ψήφων, να έχει 52 ;
Η απάντησή μου ήταν : να ο φοβερά αντιδημοκρατικός χαρακτήρας του αντιπροσωπευτικού καθεστώτος.
Και το ερώτημα παραμένει : στην υποθετική περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ ερχόταν πρώτο κόμμα, θα δεχόταν αυτή την αντιδημοκρατική διαδικασία ;
Ξέρω εκ των προτέρων τι θα μου απαντηθεί : ο ΣΥΡΙΖΑ παλεύει για την απλή αναλογική.
Δεν μου δόθηκε απάντηση στο ερώτημα.
Η απλή αναλογική είναι σίγουρα ένα εκλογικό σύστημα, λιγότερο αντιδημοκρατικό από το ισχύον. Δεν αλλάζει σε τίποτα, όμως, τον έκδηλα αντιδημοκρατικό, και αλλοτριωτικό, χαρακτήρα του αντιπροσωπευτικού καθεστώτος.
Να ένα ακόμα στοιχείο.
Επανέρχομαι για λίγο στο παράδειγμα των τελευταίων προεδρικών εκλογών της Γαλλίας. Σε μια ιστοσελίδα, δόθηκαν οι παρακάτω πραγματικοί αριθμοί, μετά τον πρώτο γύρο, της 22ας Απριλίου 2012 :
Γαλλικός πληθυσμός 18 χρονών και πάνω : 49 551 871
Ψήφοι που θεωρήθηκαν ως έγκυροι : 35 481 943
Μη εκπροσωπούμενος πληθυσμός : 14 070 378 28,4 %
Hollande 10 159 328 20,5 %
Sarkozy 9 600 413 19,37 %
Le Pen 6 397 692 12,94 %
Mélenchon 3 951 776 7,98 %
………
Σχολίασε στενόμυαλα κάποιος : 14 070 378 καστοριαδικοί και αναρχικοί στη Γαλλία.
Είχε ξεχάσει, και αυτός, ότι ο ίδιος ο Καστοριάδης πέρασε τη ζωή του για να μας πει : μην περιμένετε να κάνουν οι άνθρωποι κάτι επειδή θα έχουν διαβάσει τα βιβλία μου !
Αλλά, δεν είναι κύρια αυτό το ζήτημα. Το ζήτημα είναι ότι το αντιπροσωπευτικό καθεστώς αφήνει τους ανθρώπους 4 χρόνια στην πολιτική έρημο, και αφήνει ένα μεγάλο μέρος τους χωρίς καμιά δυνατότητα έκφρασης.
Όποιος κατηγορεί τους σημερινούς ανθρώπους για απάθεια, και δεν βάζει στο επίκεντρο της προσοχής του αυτά τα γεγονότα, δεν καταγγέλλει συνεχώς και χωρίς έλεος την αντιδημοκρατική λογική και πραγματικότητα του αντιπροσωπευτικού καθεστώτος, όποιος με τη στάση του νομιμοποοεί αυτό το καθεστώς, έχει τεράστια πολιτική ευθύνη.
Δεν μιλώ για ενοχή. Μιλώ για υπευθυνότητα και ευθύνη.
Ταυτόχρονα, όποιος μιλά για απάθεια στη σημερινή Ελλάδα, με όρους ίδιους με αυτούς που χρησιμοποιούσε πριν τον Δεκέμβριο του 2008 και ιδίως τον Μάιο-Ιούνιο 2011, μάλλον δεν έχει καταλάβει τη μεγάλη σημασία αυτών των γεγονότων. Με όσα αρνητικά και αν τους προσάψουμε. Η απάθεια δεν είναι το αντίθετο μιας συνεχούς κατασκήνωσης στους δρόμους και τις πλατείες. Συλλογικές κινητοποιήσεις που είπαν πολλά στη σημερινή κοινωνία, που καταδιώχτηκαν άγρια από τις δυνάμεις καταστολής, που συκοφαντήθηκαν, αλώθηκαν, καπελώθηκαν, από τις οργανωμένες δυνάμεις της καθεστηκυίας πολιτικής, υπήρξαν αυτές οι δύο μεγάλες στιγμές.
Η επίδρασή τους στη διάλυση της πολιτικής ζωής της νεώτερης Ελλάδας, όπως αυτή εκδηλώθηκε στο αποτέλεσμα των πρόωρων κοινοβουλευτικών εκλογών της 6ης Μαΐου 2012, είναι μεγάλη. Κανένας δεν μπορεί ακόμα να πει σε ποιο βαθμό το αποτέλεσμα αυτό είναι συγκυριακό και σε ποιο βαθμό απηχεί βαθύτερες διεργασίες και ανακατατάξεις. Δεν τελειώνει, όμως, με αυτό μόνο η μεταπολίτευση, ή και η μετεμφυλιακή περίοδος ακόμα.
Χάνονται ίσως δομικά όπως λέμε στοιχεία και χαρακτηριστικά της νεοελληνικής πολιτικής ζωής, μεταξύ των οποίων η θρησκευτική διαίρεση δεξιάς-αριστεράς (ο προϊστορικός Διχασμός), είναι το πιο θεμελιώδες.
Για την πιο πρόσφατη περίοδο, δέχεται σκληρό χτύπημα η πρωτοκαθεδρία του ΚΚΕ, ως υποτιθέμενου πρωτοπόρου και αδιαφιλονίκητου υπερασπιστή της εργατικής τάξης, και γενικά των εργαζομένων.
Με την αποχή όμως καταγράφεται η έκδηλη απαξίωση της καθεστηκυίας πολιτικής.
Όταν κάποιος μας λέγει ότι, για 3,15 εκατομμύρια απέχοντες «δεν γνωρίζουμε αν είχαν αυτή την άποψη (ούτε και θα το μάθουμε ποτέ), άποψη που έτσι κι αλλιώς είναι εξαιρετικά μειοψηφική και προέρχεται από τον χώρο των αναρχικών», μαρτυρά με τις ίδιες τις εκφράσεις του την προσήλωσή του στην καθεστηκυία σκέψη, στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και στην καθεστηκυία πολιτική.
Μόνο μια τέτοια προσήλωση θα μπορούσε να εξηγήσει τον ολοφάνερο χαρακτήρα μιας σκέψης που θέλει να ερμηνεύονται τα νέα φαινόμενα με ξεπερασμένους και σκοταδιστικούς όρους, θα έλεγα ακόμα και με όρους αστυνομικούς :
συνειδητά απέχοντες, άποψη του χώρου των αναρχικών, άποψη εξαιρετικά μειοψηφική !!!
Ποιος το είπε, ποιος μας το έχει εξασφαλίσει, ότι οι άνθρωποι πρέπει οπωσδήποτε να υπακούουν στη γραμμή που έχουν πάρει από κάπου ;
Και ότι υπάρχει πάντα ένας αρχηγός που τους παρασύρει ;
Ποιος το είπε, ποιος μας το έχει εξασφαλίσει, ότι οι άνθρωποι είναι συνειδητοί με βάση τα δικά μας κριτήρια συνειδητοποίησης ;
Και κυρίως, κυρίως :
Ποιος επιτέλους ορίζει, στην κλίμακα της ιστορίας που γράφουν οι πραγματικοί άνθρωποι, τι είναι μειοψηφία και τι είναι πλειοψηφία ;
Ως τρομερές, και τρομερά καταδιωγμένες μάλιστα, μειοψηφίες γεννήθηκαν οι μεγάλες ιδέες στις οποίες οφείλουμε την πολιτική αναπνοή και έκφρασή μας σήμερα : η ισότητα όλων των ανθρώπων, η ελευθερία, και η δημοκρατία που είναι ακόμα μειοψηφία !
Άφησα να σχολιάσω τελευταία την φράση : ούτε και θα το μάθουμε ποτέ.
Μετά τη θρησκευτική πίστη, ο αγνωστικισμός.
Η καθεστηκυία σκέψη, η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και η καθεστηκυία πολιτική θέλουν να ξεχνιούνται τα σημαντικά γεγονότα που γίνονται έξω από τον κύκλο της επιρροής τους.
Ο οδοστρωτήρας της λήθης δεν μπορεί όμως να περάσει πάνω από τη νωπή ακόμα φράση : άμεση δημοκρατία τώρα ! Νίκος Ηλιόπουλος Παρίσι, 10 Μαΐου 2012 Α.Χ.Γ
Δρ Φιλοσοφίας oikonomouyorgos.blogspot.com
ΤΑ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΙΣΜΟΥ
Για το βιβλίο της Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ, "Γιατί το Βυζάντιο"
Το βιβλίο της βυζαντινολόγου κυρίας Ελένης Αρβελέρ «Γιατί το Βυζάντιο» είναι, όπως γράφει η ίδια, «ένα κείμενο χωρίς επιστημονικές απαιτήσεις» και «απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικ...ής συνέχειας» και σκοπό έχει να αναδείξει την ελληνικότητα, τα «επιτεύγματα» και το «πολιτιστικό μεγαλείο» του «ένδοξου βυζαντινισμού» (σ. 9-11), τα οποία, κατά τη γνώμη της, έχουν παραγνωρισθεί από Έλληνες και ξένους (σ. 97, 255). Δηλαδή από την αρχή η συγγραφέας είναι σαφής και ειλικρινής, διευκρινίζει ότι οι στόχοι του βιβλίου είναι κυρίως ιδεολογικοί, οπότε και το επιλεγμένο υλικό και η διαχείρισή του εξυπηρετούν τους στόχους αυτούς. Στο παρόν θα εξετάσουμε κριτικά μόνο αυτές τις ομολογημένες ιδεολογικές θέσεις του βιβλίου, όπως τις εκθέτει ρητώς η συγγραφέας.
1. Το μεσαιωνικό Βυζάντιο
H κυρία Αρβελέρ εστιάζεται κατ’ αρχάς στην προσπάθεια να δικαιολογήσει ότι η «έννοια του μεσαίωνα δεν αρμόζει στη βυζαντινή πραγματικότητα» παραθέτοντας τρία επιχειρήματα (σ. 28). Στο πρώτο επιχείρημα («το Βυζάντιο δεν έπαψε ποτέ να χρησιμοποιεί μία από τις δύο κλασικές γλώσσες, την λατινική ή την ελληνική») η απάντηση είναι ότι και στη Δύση μιλάνε τη λατινική, αλλά και τις δικές τους εθνικές γλώσσες. Επί πλέον η συγγραφέας δεν διευκρινίζει γιατί, για ποιο λόγο η χρήση των εθνικών γλωσσών συνιστά στοιχείο του μεσαίωνα, ενώ η χρήση της ελληνικής και των εθνικών γλωσσών του βυζαντινού πολυεθνικού κράτους δεν συνιστά. Είναι λοιπόν αστήρικτο το επιχείρημα αυτό. Όσον αφορά στο τρίτο επιχείρημα («συνέχισε θεσμικά να έχει ο ηγέτης του κράτους τον αυτοκρατορικό τίτλο, τον οποίο μπορούσε να διεκδικήσει ο κάθε άξιος πολίτης») υπάρχουν τρεις ισχυρές ενστάσεις.
Πρώτον, το γεγονός ότι στο Βυζάντιο συνέχισε θεσμικά ο ηγέτης του κράτους να έχει τον αυτοκρατορικό τίτλο δεν αποτελεί τεκμήριο ότι δεν υπήρχε μεσαίωνας. Δεύτερον, στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν πολίτες, όπως γράφει η κυρία Αρβελέρ και αλλού (σ. 174, 177), αλλά υπήκοοι του αυτοκράτορα και πιστοί του Θεού. Πολίτης δεν είναι αυτός που μπορεί να ασκήσει ένα επάγγελμα και να λάβει μέρος στην κρατική διοίκηση. Πολίτης, με την ουσιαστική και την πραγματική έννοια και όχι με την τυπική και τη θεωρητική, είναι αυτός που συμμετέχει στον πολιτικό βίο της πόλεως, στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων και στην άσκηση της εξουσίας, όπως γινόταν στην πολιτική πρακτική των αρχαίων πόλεων της κλασικής Ελλάδας και δη των δημοκρατικών. Η συμμετοχή αυτή εξασφαλιζόταν μέσω των θεσμών της εκκλησίας του δήμου και της κληρώσεως. Αυτό τονίζει και ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά. Άλλωστε ο υπήκοος του αυτοκράτορα και ο πιστός του πατριάρχη απέχει από τη «Δημοκρατία», που, όπως και η ίδια η κυρία Αρβελέρ σημειώνει, στο Βυζάντιο κατάντησε να σημαίνει την «οχλοκρατία και διατάραξη της τάξεως», «την ταραχή που οι άναρχοι δήμοι προκαλούν και η οποία τιμωρείται από τον νόμο» (και σ. 164). Άρα ο βυζαντινός υπήκοος δεν είναι πολίτης, αλλά χριστιανός ορθόδοξος πιστός που πορεύεται «με τη χάρη του θεού και την αυτοκρατορική πρόνοια» (σ. 178). Τίποτε δηλαδή πιο ξένο προς την αρχαιοελληνική έννοια του πολίτη.
Τρίτον, στην ανώτατη βαθμίδα της βυζαντινής διοίκησης δεν μπορεί να ανέλθει οποιοσδήποτε υπήκοος - ακόμη και σήμερα με τις ατομικές ελευθερίες και τα δικαιώματα παραμένει θεωρητικό δικαίωμα, είναι πολύ δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο. To ίδιο ισχύει και για την άνοδο στον βυζαντινό θρόνο, αντίθετα με ότι αφήνει να εννοηθεί η κ. Αρβελέρ και αλλού (σ. 174).
Αυτός που κατόρθωνε να ανέλθει στην ανώτατη εξουσία δεν ήταν ο «άξιος», δεν έβγαινε με εκλογές ούτε αξιολογούνταν από κάποια αμερόληπτη επιτροπή που εξέταζε τα προσόντα του και τον έκρινε «άξιο» (είτε αυτή η «επιτροπή» λεγόταν στρατός ή σύγκλητος είτε δήμοι), αλλά αυτός που ήταν περισσότερο ισχυρός, πανούργος, συνωμότης, κυνικός και απάνθρωπος. Αυτός που ανήκε είτε στην παλατινή καμαρίλα, και ιδιαιτέρως στον στενό συγγενικό κύκλο του αυτοκράτορα (πατέρας, γυιος, σύζυγος, θείος, αδελφός, ή ανηψιός), ευνοούμενος ή εραστής της αυτοκράτειρας, είτε ανήκε στην ανώτερη τάξη των δυνατών, των γαιοκτημόνων, των αυλικών, των στρατιωτικών και δεν δίσταζε να σκοτώσει όποιον έστεκε εμπόδιο στην αναρρίχησή του (στρατιωτικό, αυλικό, ευγενή και οποιονδήποτε συγγενή) ή να τους ακρωτηριάσει συνήθως με τύφλωση, ρινότμηση ή γλωσσοτόμηση, όπως μπορεί οποιοσδήποτε να διαπιστώσει διατρέχοντας απλώς την ιστορία των αυτοκρατόρων, λ.χ. στη Χρονογραφία του Μιχαήλ Ψελλού ή στη Χρονική διήγησιν του Νικήτα Χωνιάτη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ραδιούργου και δολοφόνου είναι η Ειρήνη η Αθηναία, η οποία, για να αποκτήσει την εξουσία, συνήργησε κατ’ αρχάς στον θάνατο του συζύγου της Λέοντος Δ΄ το 780, αναλαμβάνοντας την αντιβασιλεία υπέρ του οκταετούς γυιού της Κωνσταντίνου ΣΤ΄. Αυτός όμως την απομάκρυνε το 790, αλλά η Ειρήνη εν συνεχεία τον συνέλαβε και τον τύφλωσε στις 15 Αυγούστου του 797 (ήταν τότε είκοσι πέντε ετών) για να μείνει μόνη στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης μέχρι το 802, που ανατράπηκε. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που η κ. Αρβελέρ αναφέρεται στην Ειρήνη Αθηναία αποκαθαίροντας τα γεγονότα από την απανθρωπία και τη βαναυσότητά τους (σ. 36): «αυτοκρατόρησε [η Ειρήνη] πρώτα με το άνδρα της, ύστερα (780) με τον γιό της και τέλος, το 797-802, μόνη ως αυτοκράτωρ βασιλεύς»!
2. «Αναγεννήσεις» και Αναγέννηση
Ένα άλλο επιχείρημα υπέρ του Βυζαντίου που προβάλλει η κυρία Αρβελέρ είναι ότι μεσαίωνας στο Βυζάντιο θεωρείται η περίοδος από τα μέσα του 7ου αιώνα έως τα μέσα του 9ου αιώνα, γνωστή ως «σκοτεινοί χρόνοι» (σ. 28). Η αλήθεια όμως είναι ότι στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν «φωτεινοί χρόνοι», αλλά μόνο σκοτεινοί, υπάρχει δηλαδή διαδοχή σκοτεινών και λιγώτερο ή περισσότερο σκοτεινών χρόνων. Οι περίοδοι που ορισμένοι – και η κυρία Αρβελέρ (σ. 255) - ονομάζουν καταχρηστικώς «αναγεννήσεις» ή «ουμανισμούς» («του Φωτίου και των Μακεδόνων, των Κομνηνών και των Παλαιολόγων») είναι απλώς περίοδοι που επικρατούν ομαλότερες συνθήκες στην αντιμετώπιση ορισμένων ιδεών και των αρχαιοελληνικών κειμένων. Οι περίοδοι αυτοί δεν έχουν σχέση με αυτό που έχει ονομασθεί Αναγέννηση και Ουμανισμός στη Δυτική Ευρώπη κατά τους Νέους Χρόνους.
Πράγματι, η Αναγέννηση στη Δυτική Ευρώπη σημαδεύθηκε από την άνοδο της αστικής τάξης των εμπόρων, των τεχνιτών και βιοτεχνών, από την ανάδυση της σύγχρονης επιστήμης, που συνοδευόταν και από τεχνική ανάπτυξη, από την εξύμνηση του επίγειου και σαρκικού έρωτα στα τραγούδια, στη μουσική και στα κείμενα, από την επικράτηση του ρεαλισμού των γυμνών σωμάτων στη ζωγραφική και τη γλυπτική, από την ελεύθερη διάδοση, δημιουργική μελέτη και συζήτηση των αρχαιοελληνικών και λατινικών κειμένων καθώς και την έμπνευση από αυτά, την ανακάλυψη της λογοτεχνίας και της φιλοσοφικής αναζήτησης σε αντίθεση προς τη θεολογική δογματική. Κυρίως όμως χαρακτηρίσθηκε από τον απεγκλωβισμό από τα ουράνια και το θείον (θεοκεντρισμός), επιστροφή στην πραγματικότητα, ενασχόληση με τον άνθρωπο, με σκοπό την καλυτέρευση των συνθηκών του βίου και την ευτυχία του (ανθρωποκεντρισμός).
Ο Πετράρχης λ.χ. γράφει ερωτικά ποιήματα, εκφράζει την ανθρώπινη αμφιβολία, τα ανθρώπινα αισθήματα και τα σαρκικά πάθη, εξυψώνοντας έτσι την ανθρώπινη ύπαρξη.
Από την αντίθεση προς την απόλυτη θρησκευτική αλήθεια και τη θεολογία που στρέφονταν αποκλειστικώς στη μεταφυσική, το κίνημα αυτό έλαβε το όνομα ανθρωπισμός (humanismus). Αυτή η νέα κίνηση είχε ως βάση το κριτικό πνεύμα, την πίστη στις δυνατότητες του ατόμου και της ανθρώπινης αξίας. Οι λόγιοι της Αναγέννησης είχαν συνείδηση της νέας εποχής και της αλλαγής στον τρόπου του σκέπτεσθαι και του ζήν. Όπως σημειώνει ο Jacob Burckhardt αυτή η στροφή του ανθρώπου από τον ουρανό στα επίγεια και τον εσωτερικό του κόσμο τον καθιστά διαφορετικό απο τον άνθρωπο του Μεσαίωνα, είναι ένα νέο επίτευγμα, διότι «ο άνθρωπος γίνεται έτσι πνευματικό άτομο και αναγνωρίζει τον εαυτό του ως τέτοιο άτομο». [1] Τίποτε από αυτά δεν παρατηρήθηκε στους βυζαντινούς αιώνες, σκοτεινούς ή λιγώτερο σκοτεινούς. [2]
Κλείνοντας το βιβλίο της η κυρία Αρβελέρ (σ. 255) εξαίρει το «χιλιόχρονο Βυζάντιο» διότι «διέσωσε τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που οι διανοούμενοί του διέδωσαν στη Δύση. Στα κείμενα αυτά στηρίχθηκε το πνευματικό ξύπνημα της Ευρώπης». Επιβάλλονται ορισμένες διευκρινίσεις διότι η έκφραση της κυρίας Αρβελέρ στο σημείο αυτό είναι κάπως ασαφής και διφορούμενη. Κατ’ αρχάς το πνευματικό ξύπνημα της Ευρώπης είχε ξεκινήσει πολύ πιο πριν οι διανοούμενοι του Βυζαντίου καταφύγουν στη Δύση, ήδη από τον 12ο –13ο αιώνα, όπως σωστά γράφει στις σελ. 235-236. Ορισμένα αρχαιοελληνικά κείμενα υπήρχαν ήδη στη Δύση, αρκετά άλλα διαδίδονται και γίνονται γνωστά από τους Άραβες από τον 9ο αιώνα και από τους καθολικούς αντιγραφείς από τον 12ο αιώνα στο όρος Saint Michel. [3] Oι βυζαντινοί λόγιοι μετέφεραν απλώς και άλλα πρωτότυπα και δίδαξαν ελληνικά, δηλαδή διευκόλυναν τη διάδοση. Η αλήθεια είναι ότι και χωρίς το Βυζάντιο η αφύπνιση της Ευρώπης είχε δρομολογηθεί. Εν πάση περιπτώσει η Αναγέννηση της Ευρώπης οφείλεται όχι σε βυζαντινές αξίες και δημιουργίες, αλλά στις ελληνικές, τις οποίες από την αρχή έως το τέλος η επίσημη αυτοκρατορική και εκκλησιαστική εξουσία απαγόρευσαν, κατεδίωξαν, απαξίωσαν παντοίω τρόπω - και φυσικά ουδόλως κατάλαβαν.
Από την άλλη, η κ. Αρβελέρ δεν λέει τίποτε για τις τεράστιες απώλειες έργων της αρχαιοελληνικής γραμματείας που οφείλονται οπωσδήποτε και στις καταστροφές των βιβλιοθηκών και στις καύσεις των βιβλίων ήδη από την ίδρυση του χριστιανισμού, από τον Παύλο έως τον 6ο αιώνα. Ενα μεγάλο μέρος της αρχαιοελληνικής γραμματείας έχει καταστραφεί από την μισαλλοδοξία της χριστιανικής ηγεσίας και των βυζαντινών αυτοκρατόρων, από τον φανατισμό των χριστιανών μοναχών.
Σημαντικά κείμενα, από τα πιο ριζοσπαστικά, δεν θα τα γνωρίσουμε ποτέ, όπως των Προσωκρατικών, των σοφιστών, του Επικούρου, των τραγικών, καθώς και τα αντιχριστιανικά κείμενα του Κέλσου, του Πορφυρίου [4] και του Γεωργίου Γεμιστού-Πλήθωνα, προς το τέλος του Βυζαντίου.
3. Οι βαρβαρότητες του Bυζαντίου
Η κυρία Αρβελέρ γράφει επίσης αυθαιρέτως ότι ο Μεσαίωνας για το ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας άρχισε το 1453 (σ. 75), και θεωρεί πως ο σχολαστικισμός, ο λογιοτατισμός και ο σκοταδισμός που έχουν αποδοθεί στο Βυζάντιο είναι «ακραίες θέσεις και δηλώνουν άγνοια του βυζαντινού κατορθώματος» (σ 250). Προσπαθώντας εν συνεχεία να περιγράψει ποιο είναι αυτό το «βυζαντινό κατόρθωμα», αναφέρει τρία στοιχεία που, κατά τη γνώμη της, στηρίζονται σε «ανθρωπιστικές αρχές».
Το πρώτο στοιχείο που αναφέρει είναι πως η βυζαντινή νομοθεσία απαγορεύει το «μετά βασάνων εξετάζεσθαι». Όμως η κυρία Αρβελέρ κάνει λάθος, διότι η βυζαντινή ιστορία από την αρχή έως το τέλος γέμει παραδειγμάτων που τα βασανιστήρια είναι παρόντα κατά το ανακριτικό και δικαστικό έργο. Οι σχετικοί όροι που χρησιμοποιούνται στα νομικά κείμενα είναι εμβάσανος ζήτησις, [5] εμβάσανος εξέτασις [6] ή απλώς εξέτασις, ζήτησις, βασάνων πείρα, βάσανα, βάσανος, [7] ενώ στα ιστορικά και φιλολογικά κείμενα οι όροι είναι ετάζω, ανετάζω (που σημαίνουν βασανίζω) και ετασμός, ανετασμός (που σημαίνουν βασανιστήρια). [8] Επίσης ερώτησις [9] και ζήτησις. [10] Τα βασανιστήρια χρησιμοποιούνταν για να επιτευχθεί η ομολογία υπόπτων για αξιόποινη πράξη ή για να επιβεβαιωθεί αυτή η ομολογία είτε για να ληφθεί μαρτυρία επί ποινικών ή μη υποθέσεων. Βασανιστήρια χρησιμοποιούνταν επίσης νομίμως για να εξαναγκασθούν οι φορολογούμενοι να πληρώσουν φόρους. Η «Νεαρά» 1.3 (παρ. 2) του Θεοδοσίου και Ουαλεντιανού (450 μ.Χ.) αναφέρεται στα βασανιστήρια που ασκούσαν οι φοροεισπράκτορες. [11]
Το δεύτερο στοιχείο του βυζαντινού «κατορθώματος», κατά την κυρία Αρβελέρ, είναι η «αρχή της εξυπηρέτησης της παγκόσμιας ειρήνης» και η «διατήρηση του status quo που εγγυόταν την Pax Romana» (σ. 250). Όμως οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και επιθετικούς πολέμους έκαναν και σε κατακτήσεις άλλων εθνών και χωρών προέβησαν.
Η ιδεολογία του Βυζαντίου ήταν, όπως και ή ίδια η κυρία Αρβελέρ γράφει ότι «κάθε πόλεμος κατά της αυτοκρατορίας δηλώνει υπεξαίρεση και είναι αθέμιτος, ενώ κάθε πόλεμος του Βυζαντίου, που είναι κληρονόμος της παγκόσμιας Ρώμης και αμύντωρ της χριστιανοσύνης ως ‘’κράτος πρώτον πιστεύσαν εις τον Δεσπότην Χριστόν’’, είναι πόλεμος δίκαιος και αμυντικός» (σ. 150). Φυσικά μετά τις κατακτήσεις τους οι Βυζαντινοί ήθελαν να διατηρήσουν την ειρήνη και το status quo, όπως έκαναν από την αρχή όλοι οι ηγέτες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας – αυτό ήταν η Pax Romana. Συνεπώς, οι Βυζαντινοί δεν έπραξαν κάτι το καινοφανές, όλες οι κατακτητικές εξουσίες το ίδιο έπραξαν και πράττουν.
Ως τρίτο παράδειγμα «βυζαντινού κατορθώματος» και δείγμα της «φιλανθρωπίας» ως «ανωτάτης αυτοκρατορικής αρετής» αναφέρει η Aρβελέρ ότι τον 12ο αιώνα ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός (1143-1180) κατήργησε τη δουλεία και «εγγυήθηκε τις προσωπικές ελευθερίες των Βυζαντινών», χωρίς να παραθέτει τίποτε άλλο ή κάποια πηγή (σ. 250). Η αλήθεια δεν είναι ακριβώς έτσι, και χρειάζονται ορισμένες διευκρινίσεις. Όπως αναφέρει ο χρονικογράφος Ιωάννης Κίνναμος, ο Μανουήλ απελευθέρωσε κάποιους που, λόγω ατυχίας - και όχι επειδή ήταν φύσει δούλοι – είχαν υποχρεωθεί να μπούν στην έμμισθη υπηρεσία των ευγενών και των δυνατών, και μετά αυτοί τους κρατούσαν εκεί είτε με τη θέλησή τους είτε παρά τη θέλησή τους. Αυτή τη μορφή δουλικότητας προσπάθησε να καταργήσει Μανουήλ, [12] διότι, όπως γράφει ο Κίνναμος, ο Μανουήλ «ήθελε να κυβερνά ελευθέρους Ρωμαίους και όχι ανδράποδα». [13] Άλλωστε αυτό που λέει η κυρία Αρβελέρ –και ο Κίνναμος - δεν εναρμονίζεται με την πληροφορία του Νικήτα Χωνιάτη, που γενικώς δεν έχει αμφισβητηθεί, πως ο Μανουήλ έθεσε «ελευθέρους Ρωμαίους» αγρότες υπό τον ζυγό ημιβαρβάρων προνοιαρίων. [14]
Ο Χωνιάτης αναφέρει επίσης ότι ο Μανουήλ εμπιστευόταν δύο ομάδες ανθρώπων και τις ευνοούσε ιδιαιτέρως: τους ευνούχους των διαμερισμάτων του και τους υπηρέτες του ξένης καταγωγής που τους είχε διορίσει σε κρατικά αξιώματα. [15]
Άλλωστε, στο Βυζάντιο υπήρχαν οικιακοί δούλοι ανέκαθεν και επί πλέον το σύστημα της δουλοπαροικίας ήταν ήδη εν εξελίξει στον 12ο αιώνα, όπως, σημειώνει η καθηγήτρια βυζαντινής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Αγγελική Λαΐου-Θωμαδάκη:
«Μετά τους Κομνηνούς, και ιδιαίτερα στην εποχή του 14ου-15ου αιώνα, η βυζαντινή κοινωνία αποκτά εμφανή φεουδαλικά στοιχεία, σε βαθμό που να μπορεί να χαρακτηρισθεί φεουδαλική, με τις δικές της πάντα ιδιομορφίες». [16] Πράγματι, κατά την εποχή των Παλαιολόγων παρατηρείται ευρεία εξάπλωση του θεσμού της προνοίας, που εξελίσσεται ήδη από τον 12ο αιώνα. [17] Τα εισοδήματα των γαιοκτημόνων προνοιαρίων «προέρχονταν από τους φόρους των αγροτών, που παλαιότερα τους εισέπραττε το κράτος, και ακόμη από τη φεουδαλική πρόσοδο, δηλαδή ένα μέρος του πλεονάσματος, που με τη μορφή μεριδίου στην παραγωγή, περνούσε στα χέρια των αρχόντων. Οικογένειες χωρικών ή και ολόκληρα χωριά παραχωρούνταν στους γαιοκτήμονες, έτσι που τελικά ο ανεξάρτητος αγρότης κατέληγε να μεταβληθεί σε πάροικο, εξαρτημένο δηλαδή καλλιεργητή». [18] Συνεπώς, η έκφραση της κυρίας Αρβελέρ (ότι ο Μανουήλ κατήργησε τη δουλεία) είναι υπερβολική και δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική αλήθεια.
Η κ. Αρβελέρ γράφει επίσης πως ο Μανουήλ εγγυήθηκε «προσωπικές ελευθερίες». Είναι όμως ασαφές τι είδους ήταν αυτές οι «ελευθερίες», διότι φυσικά στο απολυταρχικό και θεοκρατικό καθεστώς του Βυζαντίου δεν υπάρχουν προσωπικές ελευθερίες, ατομικά ή ανθρώπινα δικαιώματα, όπως τα γνωρίζουμε μετά τον 18ο αιώνα. Ούτε η έννοια και πρακτική του ανθρωπισμού υπάρχει, όπως τη γνωρίζουμε στην Αναγέννηση και μετέπειτα. [19]
Γενικώς η βυζαντινή ιστορία δεν χαρακτηρίζεται από ανθρωπιστικές αρχές και φιλανθρωπία. Η έλλειψή τους είναι εμφανής στις προσπάθειες των Βυζαντινών για την άνοδο στην εξουσία και την εξασφάλισή της από τους υποψήφιους ανταγωνιστές, αφού συνοδευόταν συνήθως από δολοφονίες, ακρωτηριασμούς μύτης και αυτιών και κυρίως από τύφλωση, όπως ανέφερα προηγουμένως. Επίσης μπορούν να αναφερθούν ορισμένα από τα εκατοντάδες παραδείγματα εξαχρείωσης των ηθών, τα οποία η κυρία Αρβελέρ αποσιωπά, όπως τα επόμενα:
α) Οι διώξεις κατά των Ελλήνων και οι καταστροφές της λατρείας τους και του πολιτισμού τους από τους χριστιανούς ιερωμένους και αυτοκράτορες (4ος-6ος). Από τον 4ο αιώνα που προσπαθεί να εδραιωθεί η κοσμική και θρησκευτική εξουσία στη βυζαντινή επικράτεια, οι αυτοκράτορες και η εκκλησιαστική ηγεσία εξαπέλυσαν μία πρωτοφανή επίθεση κατά του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, της αρχαιοελληνικής παιδείας και λατρείας. Οι διώξεις, οι λεηλασίες και οι καταστροφές σχεδόν κατέστρεψαν σημαντικότατο τμήμα του ελληνικού πολιτισμού, μέχρι το 529 μ.Χ., που τυπικά τοποθετείται το τελειωτικό κτύπημα, όταν ο χριστιανός αυτοκράτορας Ιουστινιανός απαγορεύει με διάταγμα τη διδασκαλία της φιλοσοφίας και κλείνει τις φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας. [20]
Το ελληνίζειν απαγορεύεται με διαδοχικές νομοθετικές πράξεις που ισχύουν καθόλη τη διάρκεια της αυτοκρατορίας, και τιμωρείται με αυστηρές ποινές. [21]
Οι καταστροφές αυτές των βυζαντινών χριστιανών είναι ίσως από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.
β) Οι διώξεις, οι αποκλεισμοί και οι εκκαθαρίσεις των «αιρετικών» και των πάσης φύσεως διαφωνούντων με τη μοναδική αλήθεια, με το επίσημο δόγμα του χριστιανικού ιερατείου και της αυτοκρατορικής αυθεντίας, το οποίο κτιζόταν επί τέσσερις αιώνες με τις Οικουμενικές Συνόδους από το 325 μ.X. έως το 681 μ.Χ.
Η Α΄ Σύνοδος της Νικαίας λ.χ. επέβαλε τις διώξεις των οπαδών του Αρείου και την καύση των βιβλίων τους. Η συγγραφέας περιορίζεται απλώς σε μία σύντομη γενικόλογη αναφορά: αυτή η μακρά περίοδος «δίχασε την αυτοκρατορία και τους πληθυσμούς της, παίρνοντας συχνά βίαιες και ανοίκειες μορφές εκβιασμών και καταδιώξεων κατά των αντιφρονούντων» (σ. 164).
Πρέπει να αναφερθεί χάριν παραδείγματος η περίπτωση του χριστιανού μοναχού Μαξίμου του Ομολογητή (580-662 μ.Χ.), ο οποίος αρνήθηκε να υποκύψει στην επίσημη άποψη της βυζαντινής εξουσίας, καταδικάσθηκε, του κόψανε τη γλώσσα και το δεξί χέρι και πέθανε εξόριστος. Χαρακτηριστικό του μεσαίωνα είναι και οι αγριότητες μεταξύ των αντιμαχομένων μερίδων και η κακοποίηση του ομόδοξου αντιπάλου.
γ) Η σφαγή 30.000 αμάχων βυζαντινών υπηκόων από τον Ιουστινιανό και τη Θεοδώρα στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης το 532 μ.Χ. με τη «στάση του Νίκα», την οποία εμμέσως υπερασπίζεται η κυρία Αρβελέρ (σ. 164-165). Αυτό το απάνθρωπο γεγονός εδραιώνει de facto και de jure την αρχή της απόλυτης μοναρχίας στο Βυζάντιο: princeps legibus solutus est (ο ηγεμών δεν υπόκειται σε νόμους). [22]
δ) Η ανηλεής και άνευ ορίων και κανόνων διαμάχη για τις εικόνες μεταξύ εικονομαχών και εικονολατρών που κράτησε από τον 727 έως το 843 μ.Χ. με πολυάριθμα θύματα εκατέρωθεν και καταστροφές έργων τέχνης και βιβλίων.
ε) Η απάνθρωπη πράξη, από τις μεγαλύτερες βαρβαρότητες στην ανθρώπινη ιστορία, του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου μετά τη νίκη του στο Κλειδί (1014 μ.Χ.): χώρισε τους 15.000 Βούλγαρους αιχμαλώτους σε λόχους των εκατό ανδρών, τύφλωσε τους ενενήντα εννέα του κάθε λόχου και αφαίρεσε από τον εκατοστό το ένα μάτι για να οδηγήσει τους υπόλοιπους τυφλούς στρατιώτες! Όταν ο Βασιλεύς των Βουλγάρων είδε το θέαμα λιποθύμησε και πέθανε λίγο αργότερα από καρδιακή προσβολή.
στ) Τέλος, ας σημειωθεί και μία από τις πολυάριθμες πράξεις βαρβαρότητας του βυζαντινού όχλου. Το 1182 μ.Χ. οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης υποδέχθηκαν τον Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό ως σωτήρα του κράτους, υπερασπιστή της ορθοδοξίας και του θρόνου. Τρία έτη μετά (1185 μ.Χ.) ο Ισαάκιος Άγγελος διεκδίκησε τον θρόνο και στράφηκε κατά του Ανδρονίκου, ο οποίος οχυρώθηκε στο μέγα παλάτιον. Όμως ο όχλος τάχθηκε υπέρ του Ισαακίου, έσπασε την κυρία πύλη του παλατίου, λεηλάτησε το βασιλικό θησαυροφυλάκιο αποκομίζοντας 170.000 υπέρπυρα.
Τελικώς, ο Ανδρόνικος συνελήφθη και παραδόθηκε στον όχλο για να υποστεί φρικτό θάνατο, τον οποίο ο Κ. Παπαρρηγόπουλος περιγράφει ως εξής: «Ο δε όχλος εξερρίζωσε μεν πρώτον τους οδόντας και τας τρίχας αυτού, εξώρυξε δε τον ένα των οφθαλμών, έκοψε δε αμφοτέρας τας χείρας και ταύτα πάντα ου δια μιας, αλλ’ εκ διαλειμμάτων. Έπειτα εκάθησαν αυτόν επί καμήλου, και περιήγαγον εις απάσας τας οδούς της πόλεως επάγοντες αδιακόπως ύβρεις και πληγάς. Τελευταίον, εκρέμασαν τον δυστυχή εκ των ποδών μεταξύ δύο κιόνων... πάντες δε όσοι ηδύναντο να φθάσωσι το σώμα του, εξηκολούθουν πλήττοντες». [23]
Μετά από δεκαεννέα έτη οι Σταυροφόροι καταλαμβάνουν, κατόπιν προσκλήσεως των ιδίων των βυζαντινών αυτοκρατόρων, ευκόλως το παρακμιακό Βυζάντιο, το κλυδωνιζόμενο και σπαρασσόμενο από τις άγριες διαμάχες για την εξουσία.
4. Αθήνα - Θεσσαλονίκη
Για να τονίσει τη σπουδαιότητα του Βυζαντίου η κυρία Αρβελέρ αναφερόμενη στην Αθήνα του 12ου αιώνα, υιοθετεί τον χαρακτηρισμό του Μιχαήλ Χωνιάτη ότι ήταν σχεδόν «λασποχώρι» (σ. 99). Όμως εν προκειμένω απωθεί την πραγματική ιστορία και τα πραγματικά αίτια του μαρασμού της Αθήνας, η οποία ακόμη τον 4ο αιώνα, παρότι υπό ρωμαϊκή κατοχή επί πολλούς αιώνες, ήταν κέντρο πολιτισμού και παιδείας, στο οποίο συρρέουν από όλο τον κόσμο για μόρφωση, ακόμη και οι χριστιανοί θεολόγοι μελλοντικοί διώκτες της αρχαιοελληνικής παιδείας.
Η κυρία Αρβελέρ δεν αναφέρει καθόλου τις καταστροφικές λεηλασίες των βυζαντινών αυτοκρατόρων και της χριστιανικής εκκλησίας, που στέρησαν την πόλη της δημοκρατίας από τον πνευματικό και πολιτισμικό βίο.
Αντιθέτως, θεωρεί «μεγάλο» τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄, τον μεγάλο διώκτη και καταστροφέα του ελληνικού πολιτισμού (σ. 145, 146), και προσπαθεί να συγκαλύψει αυτές τις καταστροφές των βυζαντινών χριστιανών από τον 4ο έως τον 6ο αιώνα, γράφοντας ότι «η παρακμή του αρχαίου κόσμου στην Ελλάδα ταυτίζεται με την εξαφάνιση του αστικού βίου και τον αφανισμό πολυάριθμων αρχαίων πολισμάτων» (σ. 99). Όμως η παρακμή και ο αφανισμός αυτός οφείλονται εν πολλοίς στις βαρβαρότητες των Χριστιανών και στις καταστροφές των αυτοκρατορικών στρατευμάτων.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε επίσης η από τον 6ο αιώνα εγκατάλειψη τής Αθήνας από την αυτοκρατορική εξουσία, η κατάργηση από τον Ιουστινιανό των φιλοσοφικών σχολών και η απαγόρευση διδασκαλίας της φιλοσοφίας, καθώς και η άγρια φορολογική αφαίμαξη όπως φαίνεται σαφώς στον λόγο που έγραψε ο μητροπολίτης της Αθήνας Μιχαήλ Χωνιάτης προς τον νέο πραίτορα της Ελλάδας που είχε διορίσει ο Ανδρόνικος Α΄. [24]
Η κυρία Αρβελέρ συγκρίνει τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη με την Αθήνα της ιδίας εποχής για να αποφανθεί για την επιφανή θέση και αίγλη της πρώτης με κορύφωμα τον 12ο αιώνα. Η σύγκριση κατά τη γνώμη μου είναι άστοχη, ίσως ιδεολογική, διότι η συγγραφέας δεν αναφέρει αξιόλογους πολιτισμικούς παράγοντες αυτής της υπεροχής, παρά μόνο το γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη ήταν σημαντικό διοικητικό και εμπορικό κέντρο στο βυζαντινό κράτος, χαρακτηριστικά που οφείλονται στις εύνοιες και τις πολιτικές των αυτοκρατόρων και της εκκλησίας, σε γεωγραφικούς και γεωπολιτικούς παράγοντες και όχι σε πολιτισμικούς ή πολιτειακούς. Αρκεί κανείς να συγκρίνει και τους δέκα αιώνες της βυζαντινής ιστορίας της Θεσσαλονίκης μόνο με ένα αιώνα της αθηναϊκής ιστορίας - όχι βεβαίως με αιώνα από τους κλασικούς με τους οποίους η Θεσσαλονίκη δεν δύναται να συγκριθεί, διότι υστερεί εμφανώς της Αθήνας -, αλλά με έναν από τους ελληνιστικούς αιώνες κατά τη διάρκεια των οποίων η Αθήνα τελεί υπό μακεδονική ηγεμονία.
Επί παραδείγματι, κατά τον 3ο π.Χ. αιώνα στην Αθήνα υπάρχουν οι μεγάλοι φιλόσοφοι Επίκουρος, Ζήνων, Χρύσιππος, Αρκεσίλαος. Αντιθέτως, στους δέκα αιώνες της βυζαντινής Θεσσαλονίκης δεν σημειώνεται καμία νέα ή ουσιαστική προσφορά στην ανθρώπινη σκέψη και τον πολιτισμό. Τα ονόματα που μπορούν να αναφερθούν είναι μόνο θεολόγων και μητροπολιτών (Ευστάθιος, Γρηγόριος Παλαμάς, Καβάσιλας), και του Αρμενόπουλου, που συνέγραψε ένα συμπίλημα υπαρχόντων νομοθετημάτων.
5. Οι σχέσεις κράτους και εκκλησίας
Προβληματική είναι επίσης η ανάπτυξη που έχει η κ. Αρβελέρ για τις σχέσεις μεταξύ κράτους και εκκλησίας στο Βυζάντιο (σ. 158). Κάνει λόγο για «αρμονική σύμπραξη των δύο αυτών αρχών» καθόλη τη διάρκεια της βυζαντινής ιστορικής πραγματικότητας, και γράφει ότι αυτή η σχέση εκφράσθηκε με σαφήνεια από ένα νομοθέτημα του Βασιλείου Α΄ (885/6), την Επαναγωγή ή Εισαγωγή, με την καθοριστική συμμετοχή του πατριάρχη Φωτίου. Πρέπει όμως να γίνουν ορισμένες διευκρινίσεις που αναδεικνύουν τις αποχρώσεις του ζητήματος αυτού. Καθόλη τη διάρκεια του Βυζαντίου δεν έλειψαν οι αντιθέσεις και οι διενέξεις ανάμεσα στις δύο εξουσίες, δείγμα των οποίων είναι και οι συχνές καθαιρέσεις πατριαρχών από τους εκάστοτε αυτοκράτορες. [25]
Ο πατριάρχης Φώτιος λ.χ. καθαιρέθηκε δύο φορές (την πρώτη το 867, επανήλθε στον θρόνο το 877, καθαιρέθηκε ξανά το 886 και πέθανε εξόριστος). Από ερευνητές θεωρείται ότι κατά περιόδους κράτος και εκκλησία, παρά τον ανταγωνισμό τους, δεν είναι δύο χωριστοί θεσμοί, αλλά δύο μορφές της μίας και αδιαίρετης έννοιας του Χριστιανισμού. Άμεση συνέπεια θεωρείται η ύπαρξη μίας μόνον εξουσίας, της απολυταρχικής του αυτοκράτορα. [26]
Με την Εισαγωγή επιχειρήθηκε η καθίδρυση της θεωρίας των δύο εξουσιών, με συγκεκριμένο καθορισμό των δικαιωμάτων και καθηκόντων του αυτοκράτορα και του πατριάρχη (τίτλοι 2 και 3). Αργότερα όμως ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός (886-912) με τον Πρόχειρο Νόμο προβαίνει σε αναθεώρηση της θεωρίας των δύο εξουσιών, απαλείφοντας τους τίτλους 2 και 3 της Εισαγωγής. Έτσι επί Λέοντος ΣΤ΄ δεν ίσχυσε η ομοταξία των δύο εξουσιών αλλά η απολυταρχική του αυτοκράτορα. [27]
Επίσης, στους μετέπειτα και ιδίως τους τελευταίους αιώνες υπάρχει η αντίθεση ανάμεσα στην κρατική εξουσία και την Εκκλησία, που χαρακτηρίζεται από τον εμφύλιο διχασμό μεταξύ ενωτικών και ανθενωτικών. [28] Εν ολίγοις, η σχέση των δύο αρχών δεν ήταν και τόσο «αρμονική» όπως γράφει η κ. Αρβελέρ.
6. Η θρησκευτική αντίληψη για την ιστορία
Η συγγραφέας φαίνεται να πιστεύει στην επέμβαση του θείου παράγοντα στις ανθρώπινες υποθέσεις. Πράγματι, αφού επισημαίνει τη σχέση της Κωνσταντινούπολης με την Παναγία, που τήν «έσωσε» από τους εχθρούς το 626 («Ακάθιστος Ύμνος»), γράφει χωρίς καμία αμφισβήτηση ή αμφιβολία:
«Στη Θεοτόκο πάντως οφείλει τη σωτηρία της η Κωνσταντινούπολη και τότε που τα ρωσικά πλοία, για πρώτη φορά την πολιορκούν στα 860». Μάλιστα προσδιορίζει και πώς ακριβώς έγινε η σωτηρία αυτή:
«τα ρωσικά πλοία συνετρίβησαν από την αιφνίδια θαλασσοταραχή που προκάλεσε [θαυματουργικά βέβαια] η εμβάπτιση του μαφορίου της Παναγίας από τον πατριάρχη Φώτιο στα νερά του Βοσπόρου» (σ. 71).
Την ίδια θρησκευτική πίστη εκφράζει η κυρία Αρβελέρ όταν, αναφερόμενη στην πολιορκία της Θεσσαλονίκης τον 7ο αιώνα, γράφει ότι οι Σλάβοι δεν κατάφεραν να την κυριεύσουν διότι την «προστάτευε ακούραστος ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης» (σ. 100).
Προς εμπέδωση της σωτηριολογικής παρουσίας του Δημητρίου επαναλαμβάνει ότι «η Θεσσαλονίκη σώθηκε χάρη στις θαυματουργικές επεμβάσεις του Αγίου Δημητρίου, εξού και Μαρτυροφύλακτος» (σ. 107).
Δεν εξηγεί όμως γιατί η Θεοτόκος δεν έσωσε τη «Βασιλεύουσα» από τους Σταυροφόρους το 1204 και το 1453, καθώς επίσης γιατί «θαυματουργός άγιος» δεν έσωσε τη Νύμφη του Θερμαϊκού από τις τρεις αλώσεις: από τους Άραβες πειρατές το 904, από τους Νορμανδούς το 1185 και από τους Οθωμανούς το 1430. Ίσως να πιστεύει ότι οι αλώσεις αυτές οφείλονταν στις αμαρτίες των κατοίκων της και της ηγεσίας, όπως ακριβώς οι ήττες, οι καταστροφές και οι αλώσεις που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη οφείλονται στις «αμαρτίες των κατοίκων της», όπως γράφει χαρακτηριστικώς ο Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρις μετά την πτώση της το 1204, και εκφράζεται στο λακωνικό «κρίμασιν οις οίδεν Κύριος» (σ. 72, 247).
Αλλά ενώ για τους Κωνσταντινουπολίτες η κυρία Αρβελέρ εντοπίζει την αμαρτία τους στην ανθενωτική διαμάχη (σ. 247), δεν προσδιορίζει όμως το είδος των αμαρτημάτων των Θεσσαλονικέων.
Η κυρία Αρβελέρ αναρωτιέται με αγωνία για το «πότε άραγε θα αποφασίσει η εκκλησία να οσιοποιήσει τον πρώτο εθνομάρτυρα, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο» (σ. 74).
Είναι εύκολη πάντως η οσιοποίηση αυτή δεδομένου ότι η εκκλησία έχρισε ισαπόστολο και αγιοποίησε τον Κωνσταντίνο Α΄ παρά τα πολλά εγκλήματά του, μεταξύ των οποίων και φόνοι στενών συγγενικών του προσώπων, και παρά το ότι δεν είχε βαπτισθεί χριστιανός (ή έστω βαπτίσθηκε λίγο πριν τον θάνατό του). Αναρωτιέται κανείς τι θα προσφέρει ακόμη μία οσιοποίηση. Φαίνεται όντως πολύ παράταιρη και μουχλιασμένη η θρησκευτική και μεταφυσική αντίληψη της ιστορίας που θεραπεύει η κυρία Αρβελέρ.
7. Ο μύθος της «συνέχειας»
Ήδη από τον Πρόλογο του βιβλίου αρχίζει η εισαγωγή του ιδεολογήματος της ελληνικότητας, όταν γράφει για τη «χιλιόχρονη αυτοκρατορία του ελληνισμού των μεσαιωνικών χρόνων» (σ. 11). Είναι όμως γνωστό πως η βυζαντινή αυτοκρατορία αποτελούνταν από πολλές έθνότητες. [29]
Η πιο σωστή έκφραση θα ήταν η «χιλιόχρονη πολυεθνική αυτοκρατορία των μεσαιωνικών χρόνων».
Η κυρία Αρβελέρ γράφει επίσης ότι μέχρι την εποχή της εικονομαχίας τον 7ο αιώνα η πολιτική, η διανόηση, η τέχνη του Βυζαντίου «τρεφόταν από τις ελληνικές ρίζες» (σ. 36).
Αυτό είναι η μισή αλήθεια, διότι η άλλη μισή είναι πως ήδη από τον 4ο αιώνα οι χριστιανοί αυτοκράτορες και εκκλησιαστικοί έχρισαν τον ελληνικό πολιτισμό εχθρό τους και τον καταδίωξαν (βλ. πιο πάνω κεφ. 2 και 3).
Η κυρία Αρβελέρ γράφει επίσης πως η «ελληνόφωνη, ελληνοπρεπής πνευματική κίνηση και διανόηση είναι ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του Βυζαντίου» (σ. 254).
Ελληνόφωνη είναι μεν, αλλά όχι ελληνοπρεπής, διότι τους πρώτους αιώνες πολέμησε και κατέστρεψε τον ελληνικό πολιτισμό, όπως ήδη ανέφερα, και καθ’ όλη τη διάρκεια τού Βυζαντίου παρέμεινε εχθρική προς την ελληνική παιδεία, προς τις ελληνικές αξίες, σημασίες και συμπεριφορές. Την κατάσταση αυτή εκφράζει χαρακτηριστικώς με ευστοχία προς το τέλος του Βυζαντίου ο Γεώργιος Σχολάριος, ανθενωτικός κληρικός και αντίπαλος του Γεωργίου Πλήθωνα:
«Έλλην ων τη φωνή, ουκ αν ποτέ φαίην Έλλην είναι, δια το μη φρονείν ως εφρόνουν ποτέ οι Έλληνες αλλ’ από της ιδίας μάλιστα θέλω ονομάζεσθαι δόξης. Και ει τις έροιτό μοι τις ειμί, αποκρινούμαι χριστιανός είναι».
Οι ελάχιστες εξαιρέσεις λογίων που μελέτησαν τους Έλληνες συγγραφείς επιβεβαιώνουν τον κανόνα, δεν τον αναιρούν. Άλλωστε οι λόγιοι αυτοί δεν εμπνεύσθηκαν σημαντικά πράγματα από τα ελληνικά κείμενα, παρέμειναν στο βυζαντινό φαντασιακό ή διώχθηκαν από την επίσημη κοσμική και θρησκευτική εξουσία.
Μήπως στο πνεύμα της Αρβελέρ θα έπρεπε να χαρακτηρισθούν και οι Άραβες ελληνοπρεπείς επειδή επίσης μελέτησαν και διέδωσαν τους αρχαίους Έλληνες, και μάλιστα χωρίς διώξεις από την επίσημη κοσμική και θρησκευτική εξουσία τους;
Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί πως ελληνόφωνες ήταν και οι αρχαιοελληνικές πόλεις κατά τη διάρκεια της μακεδονικής κυριαρχίας και των ελληνιστικών βασιλείων, και μάλιστα περισσότερο από τους Βυζαντινούς, αλλά δεν ήταν ελληνοπρεπείς. Δεν ήταν πρωτίστως αυτόνομες, αυτόδικες και αυτοτελείς, που ήταν το χαρακτηριστικό ιδεώδες των κλασικών ελληνικών πόλεων, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης. Δεν μπορούσαν δηλαδή να θεσπίζουν οι ίδιες νόμους, να δικάζουν ανεξάρτητα και να έχουν οικονομική αυτοτέλεια. Και προκειμένου για τις δημοκρατικές πόλεις, δεν είχαν επί πλέον ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη, παιδεία, δημοκρατία. Με άλλα λόγια οι κάτοικοί τους δεν ήταν πλέον πολίτες, αλλά υπόδουλοι και υπήκοοι του μονάρχη και των τοπικών εκπροσώπων του. Άλλωστε, ελληνόφωνη είναι και η σημερινή Ελλάς, αλλά δεν είναι ελληνοπρεπής, ουδεμία σχέση έχει με τον αρχαίο πολιτισμό και δη τον δημοκρατικό. ουδεμία σχέση έχει με την κουλτούρα του, τις αξίες, τα ιδεώδη και τον τρόπο του βίου, τον τρόπο ύπαρξής του - χωρίς βεβαίως η σημερινή Ελλάς να είναι εχθρική προς τον αρχαίο πολιτισμό, τουλάχιστον εν τοις λόγοις.
Υπάρχει άλλωστε η περίφημη φράση του Ισοκράτη που εξέφρασε πολύ ωραία την ουσιαστική ευρύτερη έννοια του Έλληνα: «η Αθήνα (...) έκανε το όνομα Έλληνες να σημαίνει όχι τη φυλή (γένος), αλλά το πνεύμα. επέβαλε να ονομάζονται Έλληνες όχι αυτοί που μετέχουν στην ίδια φυλή, αλλά στον ίδιο πολιτισμό (παιδεύσεως)». [30] Δηλαδή, στην ελληνική αντίληψη Έλληνες θεωρούνταν αυτοί που συμμετείχαν στις ίδιες αξίες, σημασίες και αρχές της πόλεως και δη της δημοκρατικής. Η αντίληψη αυτή δεν στηρίζεται σε φυλετικά, εθνικά ή θρησκευτικά κριτήρια, αλλά στη δημιουργία πολιτισμού ισότητας, ελευθερίας και δημοκρατίας
Εν ολίγοις, η προτεραιότητα στο εθνικό στοιχείο, στην ελληνικότητα, στη γλώσσα, συγκαλύπτει και εξουδετερώνει τα βασικά αξιακά στοιχεία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και δη του δημοκρατικού. συγκαλύπτει τις αξίες και σημασίες της ελευθερίας, της ισότητας, του πολίτη, της δικαιοσύνης των πολιτών, της κοσμικής παιδείας, της δημοκρατίας, της συμμετοχής των ανθρώπων, της φιλοσοφίας, της ρητορικής. Όλα αυτά απουσιάζουν εκκωφαντικά από τη χριστιανική Νέα Ρώμη. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία συνέχεια μεταξύ των δύο κόσμων.
Οπως σημειώνει ο Κορνήλιος Καστοριάδης «Δεν υπάρχει ιστορική συνέχεια. Οι ιστορικές μορφές και τα κοινωνικά μορφώματα δεν αποτελούν αναδιατάξεις προτέρων σταδίων, αλλά αναδύσεις νέων ειδών, νέων μορφών ριζικής ετερότητας». [31] Η κατασκευή του ιδεολογήματος της τρισχιλιετούς αδιάσπαστης συνέχειας εξυπηρετεί την εθνικιστική μυθολογία και αποβλέπει στη δικαίωση της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Ο Π. Κονδύλης γράφει πολύ σωστά: «Η κατασκευή αυτή έκανε δυνατή την οργανική συμπερίληψη του Βυζαντίου, του πρωταρχικού ιστορικού ενσαρκωτή των χριστιανικών ιδεών και αξιών, στην ελληνική ιστορία και έτσι αποκαθιστούσε όχι μόνον ιδεολογικά, αλλά και ιστορικά την Εκκλησία». [32]
8. To ιδεολόγημα της «ελληνικότητας» του Βυζαντίου
Επί πλέον η κ. Αρβελέρ ταυτίζει τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία με τη «Ρωμαίικη», μετά την επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1261 από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, χωρίς όμως καμία επιχειρηματολογία (σ. 59). Και συνεχίζει στο ίδιο στυλ: «Το μεγαλείο της μεσαιωνικής ελληνοσύνης» (σ. 69). «η αρχή του Μεσαίωνα για τους Έλληνες είναι το 1453» (σ. 75). «Η Ρωμανία, η ελληνοσύνη δηλαδή» (σ. 92). [33]
PETITIO PRINCIPII
Όλες αυτές οι εκφράσεις παρατίθενται χωρίς επιχειρήματα, δικαιολόγηση και ανάλυση, υποκύπτοντας στην αξιωματική του petitio principii, θεωρώντας δηλαδή το ζητούμενο ως δεδομένο.
Όμως και τα σημεία στα οποία η κυρία Αρβελέρ προσκομίζει ψήγματα επιχειρημάτων πάλι αυτά ελέγχονται ως ελλιπή και προβληματικά. Πράγματι, γράφει λ.χ. ότι μετά το 1204 υπάρχει αντίθεση Λατίνων και Ελλήνων (σ. 226). Η αντίθεση όμως που δημιουργείται μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους είναι κυρίως θρησκευτική, «εκφράζεται ως συναίσθημα θρησκευτικού αντιλατινικού μένους των ορθοδόξων πληθυσμών», όπως γράφει η ίδια αλλού (σ. 62). Είναι πιο φυσιολογικό αυτό ως κορύφωση και επιβεβαίωση της αντίθεσης που εκδηλώθηκε με τρία θρησκευτικά σχίσματα στο παρελθόν (484, 856 και 1054 μ.Χ.), τα οποία εκφράζουν δογματικές θεολογικές διαφορές και θρησκευτικές αντιθέσεις. Η θρησκευτική εχθρότητα προς τη Δύση εκφράζεται κατά τον χαρακτηριστικώτερο τρόπο λίγο πριν την τελική ήττα από τα λόγια του πλουσίου αξιωματούχου Λουκά Νοταρά που προτιμούσε να δει στην Κωνσταντινούπολη: «καλύτερα τούρκικο φακιόλι παρά τιάρα λατινική». [34]
Συνεχίζει η συγγραφέας: «Είναι άλλωστε αξιοσημείωτο ότι από τότε [από το 1204] οι Βυζαντινοί αρχίζουν να αποποιούνται το ρωμαϊκό όνομα που τους συνέδεε με την Παλαιά Ρώμη και οικειώνονται το ελληνικό...» (σ. 226). Όμως έως το τέλος της αυτοκρατορίας οι Βυζαντινοί δεν αποποιούνται το όνομά τους, αποκαλούνται Ρωμαίοι και όχι Έλληνες.
Το Βυζάντιο παρέμεινε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η Νέα Ρώμη, η Νέα Σιών, η Νέα Ιερουσαλήμ - ποτέ Νέα Αθήνα, Νέα Σπάρτη ή έστω Νέα Πέλλα.
Όπως ήδη αναφέρθηκε το Βυζάντιο είναι πολυεθνική αυτοκρατορία, δεν είναι μονοεθνική ελληνική. Η ύπαρξη κάποιων αναφορών στο όνομα Έλλην από ορισμένους βυζαντινούς λογίους σημαίνει ότι το προέβαλαν περισσότερο ως στοιχείο πολιτικής καί λιγότερο ως στοιχείο πολιτισμικής συλλογικότητας. [35] Είναι άλλωστε γνωστό ότι ο Γεώργιος Πλήθων είναι ο μόνος που λίγο πριν το τέλος της Κωνσταντινούπολης έχει δώσει έναν σαφή πολιτισμικό προσανατολισμό, προβάλλοντας στοιχεία της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας, λατρείας και παιδείας, των οποίων αμυδρή έκφραση περιέχει το: «Εσμέν γαρ ουν ων ηγείσθε και βασιλεύετε Έλληνες το γένος, ως ή τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί».
Αλλά ο Πλήθων εκφράζει μία επιθυμία, ένα αίτημα αλλαγής στο ήδη παρηκμασμένο Βυζάντιο, και είναι φωνή βοώντος εν τη ερήμω, διότι είναι πολύ αργά να αλλάξουν απόψεις οι Βυζαντινοί και ιδίως οι παρασιτικοί χριστιανοί οφφικιάλιοι του Πατριαρχείου και των πολυάριθμων μονών. Γι’ αυτό συναντά την εχθρότητα των Χριστιανών και των ανθενωτικών, ιδίως του Γεωργίου Γενναδίου Σχολαρίου, ο οποίος του απαντά πως
«δεν είμαι Έλλην, αλλά χριστιανός».
Μετά δε το 1453 μ.Χ., ο Γεννάδιος, όταν έγινε ο πρώτος πατριάρχης, παρέδωσε στην πυρά το έργο του Πλήθωνα!
Αναφερόμενη στην αυτοκρατορία της Νικαίας (1204-1261 μ.Χ.) η κυρία Αρβελέρ γράφει ότι «η βυζαντινή Μικρασία επρόκειτο για μια ακόμη φορά να επωμισθεί τις τύχες του ελληνισμού» (σ. 91).
Όμως η αυτοκρατορία της Νικαίας επωμίσθηκε τις τύχες της εξουσίας και της εκκλησίας και όχι κάποιου ανύπαρκτου ελληνισμού. Το ότι αυτό που ενδιαφέρει πρωτίστως και κυρίως τους βυζαντινούς είναι η εξουσία με οποιοδήποτε τίμημα, φαίνεται και στο γεγονός της επανάκτησης της Κωνσταντινούπολης.
Αυτή γίνεται από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο κατά τον εξής τρόπο. Κατ’ αρχάς οργάνωσε τη δολοφονία των Μουζαλώνων, από τους οποίους ο Γεώργιος είχε ορισθεί επισήμως από τον αυτοκράτορα Θεόδωρο Β΄ Λάσκαρι επίτροπος του ανήλικου επτάχρονου γυιου του Ιωάννη Δ΄ (Αύγουστος 1258 μ.Χ.). Εν συνεχεία ο Μιχαήλ αναδείχθηκε συναυτοκράτορας το 1259 μ.Χ. και λίγους μήνες μετά την είσοδό του στην Κωνσταντινούπολη (15 Αυγούστου 1261) τα Χριστούγεννα του 1261 τυφλώνει το δύστυχο δεκάχρονο αγόρι. Η απανθρωπία και η βαρβαρότητα του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, σφετεριστή της «νόμιμης» εξουσίας, δεν σταμάτησε εκεί, συνεχίσθηκε στον αθώο παιδικό σύντροφο του Ιωάννη Δ΄. Διέταξε να κόψουν τη μύτη και τα χείλη του Μανουήλ Ολοβώλου! [36]
Δηλαδή και η εποχή αυτή δεν σηματοδοτείται από κάποια αλλαγή στους τρόπους βάρβαρης πολιτικής συμπεριφοράς και σκέψεως, οι οποίοι παραμένουν γνησίως χριστιανικοί και βυζαντινοί – δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με ελληνικούς τρόπους, ήθη, ιδέες και αξίες.
Συνεχίζει η συγγραφέας: «Είναι χαρακτηριστικό ότι μέρος των Νεοελλήνων ιστορικών (όπως, π.χ. ο Παπαρρηγόπουλος, ο Βακαλόπουλος, ο Σβορώνος αλλά και ο Irmsher) δεν διστάζουν να τοποθετήσουν στο 1204 την απαρχή του Νεοελληνικού Έθνους» (σ. 226). Όμως τα στοιχεία που προσκομίζουν οι ιστορικοί αυτοί δεν είναι πειστικά. [37] Είναι εντελώς παράδοξο να αφυπνίσθηκε η εθνική συνείδηση μετά το 1204, η οποία μέχρι τότε υπνώττει. Πάντως ουδεμία ένδειξη υπάρχει ότι οι Βυζαντινοί υιοθέτησαν έστω και κάποια από τις αξίες ή σημασίες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού - ελευθερία, ισότητα, δημοκρατία, εγκόσμια συλλογική δικαιοσύνη, ελεύθερη φιλοσοφική έρευνα, ελεύθερη καλλιτεχνική δημιουργία, επιστήμη, δωδεκάθεο ή πολυθεϊσμό.
Το έθνος και η εθνική συνείδηση δεν είναι κάποιες παθητικές οντότητες που υπάρχουν ανέκαθεν κάπου στο περιθώριο της ιστορίας και της κοινωνίας ή στα βάθη του ασυνειδήτου και του μυαλού, και όταν αποφασίσουν κάποιοι μπορούν να τα συμμαζέψουν να τα φέρουν στην επιφάνεια και να κατασκευάσουν ένα επιθυμητό προϊόν. Το έθνος και η εθνική συνείδηση δεν κληρονομούνται βιολογικώς ή γλωσσικώς, είναι αποτελέσματα δυναμικών πεποιθήσεων, αγωνιστικών διεκδικήσεων και δράσεων. Δημιουργούνται και συγκροτούνται δυναμικά, προβάλλοντας νέα αιτήματα, οράματα και άλλες, διαφορετικές αξίες, όπως έγινε το 17ο-18ο αιώνα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
Ένας άλλος βασικός αρνητικός παράγοντας στη συγκρότηση εθνικής συνείδησης ήταν η εκκλησία, η οποία είχε μεγάλη εξουσία και επιρροή σε δυνατούς και πληβείους, υπηκόους μιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας.
Όπως σημειώνει ο Π. Κονδύλης «η εκκλησία ήταν θεσμός ξένος προς το έθνος, θεσμός πολυεθνικός και επομένως μη εθνικός, στα μάτια του οποίου η ομολογία πίστεως μετρούσε περισσότερο από τη φυλή ή ακόμα και τη γλώσσα:
ο ορθόδοξος Ρώσσος ήταν αδελφός, ο Έλληνας που φράγκεψε όχι»». [38]
Ο λόγος γι’ αυτό ήταν πως η εκκλησία φοβόταν τη δημιουργία εθνικής συνείδησης και έθνους, διότι η δημιουργία εθνικού κράτους θα διασπούσε το πλήρωμά της, που αποτελούνταν από περισσότερα έθνη, και έτσι θα μειωνόταν η επιρροή της. [39] Έτσι εξηγείται και η εχθρότητα ανέκαθεν των χριστιανών προς τους Εθνικούς και τους Έλληνες μέχρι το τέλος του Βυζαντίου και όλως ιδιαιτέρως το μίσος του Γεωργίου Γενναδίου προς τον Πλήθωνα που υπερασπίσθηκε το ελληνικό στοιχείο, όπως ανέφερα προηγουμένως.
Το ότι κάποιοι βυζαντινοί λόγιοι ή αξιωματούχοι της αυτοκρατορικής αυλής ανακαλύπτουν ότι υπάρχει και κάτι άλλο, διαφορετικό από αυτό που επί αιώνες κατανάλωναν ως μοναδικότητα (δηλαδή Ρώμη και χριστιανισμός), δεν σημαίνει οπωσδήποτε την απαρχή του νεοελληνικού έθνους. Οι αναφορές στον όρο Έλλην υποδεικνύουν μάλλον ότι ορισμένοι Βυζαντινοί, προς το τέλος της αυτοκρατορίας και εν μέσω μεγάλης γενικευμένης κρίσεως που διέρχονταν ως άτομα, ως κοινωνία και ως αντίληψη, αναζητούσαν μία καινούρια ταυτότητα ή, πάντως, «ότι η ρωμαϊκότητα και η ιδιότητά τους ως ορθοδόξων δεν ήταν πλέον για όλους επαρκή διακριτικά γνωρίσματα». [40] Επί πλέον αποτελεί τεράστια αντίφαση το γεγονός ότι από τη μια, το ελληνίζειν να απαγορεύεται νομοθετικώς καθόλη τη διάρκεια του Βυζαντίου και να διώκονται άνθρωποι και ιδέες με την κατηγορία του ελληνίζειν και από την άλλη, να θεωρούνται οι Βυζαντινοί Έλληνες.
Εν πάση περιπτώσει, υπάρχει διαμάχη περί του ζητήματος αυτού (disputatio). δηλαδή έχει αναπτυχθεί και η αντίθετη άποψη, εξ ίσου τεκμηριωμένη, την οποία όμως η κυρία Αρβελέρ ουδόλως αναφέρει. [41] Η συζήτηση πάντως για τις απαρχές, που έγινε με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του Ν. Σβορώνου το 2004, παραμένει ακόμη και σήμερα ανοικτή. Πράγμα που σημαίνει ότι οι ιστορικοί δυσκολεύονται να επιλύσουν το πρόβλημα, και ίσως είναι αδύνατο να το επιλύσουν. Όπως σημειώνει η Τ. Κιουσοπούλου, το ερώτημα εάν οι απαρχές του νεοελληνικού έθνους βρίσκονται στον 13ο αιώνα είναι λανθασμένο, διότι τέτοια ερωτήματα «προβάλλουν στο παρελθόν ερμηνευτικές κατηγορίες και αιτήματα του παρόντος και, ως εκ τούτου, επιδέχονται εξ ορισμού λανθασμένες απαντήσεις». [42]
9. Ρήγας Φεραίος, τέκνο του διαφωτισμού
Στα πλαίσια της αντιλήψεώς της για τη «συνέχεια του γένους» η συγγραφέας δεν διστάζει να θεωρήσει τον Ρήγα Φεραίο ως τον «τελευταίο Βυζαντινό» (σ. 211).
Όμως ο χαρακτηρισμός αυτός είναι τελείως αυθαίρετος και λανθασμένος, διότι ο Ρήγας είναι ένας εκπρόσωπος της νεωτερικότητας, επηρεασμένος από τη διδασκαλία του Διαφωτισμού και τα κηρύγματα της γαλλικής επανάστασης περί απελευθέρωσης του ανθρώπου από κάθε θρησκευτική εξάρτηση και κοσμική δουλεία. είναι ζυμωμένος με τις ιδέες της ισότητας και της ελευθερίας, της συμμετοχής των ανθρώπων στο πολιτικό γίγνεσθαι - δηλαδή ο Ρήγας είναι αντίθετος με τις αυταρχικές ιδέες και ιεραρχικές πρακτικές των Βυζαντινών Χριστιανών.
Άλλωστε οι ιδέες του Φεραίου περί βαλκανικής ομοσπονδίας ουδεμία σχέση έχουν με το γένος και τη χριστιανική οικουμένη υπό την εξουσία του αυτοκράτορα και του πατριάρχη, με την ελέω θεού μοναρχία, την αυθαιρεσία, την ιεραρχία και την παγκόσμια κυριαρχία επί των υπόδουλων εθνών (dominium mundi), όπως εφαρμόζεται στο Βυζάντιο και εκφράζεται ευκρινώς λ.χ. από την Άννα Κομνηνή:
«Φύσει γαρ δεσπότις των άλλων εθνών η βασιλεία των Ρωμαίων, εχθρωδώς διακείμενον έχει το δούλον».
Οι διεθνικές ιδέες του Ρήγα, στηριζόμενες στην ισότιμη συνεργασία των λαών με βάση τους ανθρώπινους νόμους, τα ανθρώπινα δικαιώματα (δίκαια) και τις ατομικές ελευθερίες, είναι εντελώς αντίθετες με τις βυζαντινές περί δεσποτικής κυριαρχίας.
Γι’ αυτούς τους λόγους άλλωστε και ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, γνήσιος απόγονος και εκφραστής του βυζαντινισμού, αντίθετος στα επαναστατικά κηρύγματα καταδίκασε τον πρωτοπόρο Ρήγα.
Οποιοδήποτε κείμενο του Ρήγα (και η Ελληνική Νομαρχία που αποδίδεται σε αυτόν) είναι διαποτισμένο από τις ιδέες περί ελευθερίας, ισότητας, δικαιοσύνης, φιλίας, συνεργασίας και κυρίως από τον αγώνα εναντίον της απολυταρχικής εξουσίας, εναντίον της μοναρχίας και της εκκλησίας. [43]
10. Η κρίση της βυζαντινής κοινωνίας
Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ακόμη μία μεγάλη έλλειψη στο βιβλίο τής κ. Αρβελέρ. Δεν γίνεται λόγος για τη μεγάλη κρίση σε όλα τα επίπεδα που διέρχεται το χριστιανικό Βυζάντιο ειδικώς από τον 11ο αιώνα. Όλες οι Ιστορίες περί Βυζαντίου αναφέρονται σε αυτήν, δεν είναι ένα δευτερεύον ζήτημα. Επίσης όποια βυζαντινή χρονογραφία και αν ανοίξει κανείς θα διαπιστώσει την κρίση σε όλα τα επίπεδα.
Η Χρονογραφία λ.χ. του χριστιανού Μιχαήλ Ψελλού είναι ένας πίνακας της βυζαντινής παρακμής στον 11ο αιώνα. Αυτή εκδηλώνεται και στα αισθήματα του ίδιου του συγγραφέα, τα οποία είναι πάντα ανάμικτα και διφορούμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η στάση του για τον αυτοκράτορα Ρωμανό Δ΄ Διογένη, όπως εξηγώ αμέσως πιο κάτω.
Όταν ο Ρωμανός ηττήθηκε από τους Σελτζούκους στο Μαντζικέρτ (1071) συνελήφθηκε, αλλά ο σουλτάνος του χάρισε τη ζωή, βεβαίως με ανταλλάγματα. Ο Ρωμανός, μετά από αποτυχημένες προσπάθειες να ξανακερδίσει την εξουσία από τους συνωμότες του μεγάλου παλατίου, παραιτήθηκε εν τέλει από την εξουσία και υποσχέθηκε να καταφύγει σε μοναστήρι.
Ομως οι σφετεριστές βυζαντινοί Χριστιανοί τον εξαπάτησαν και τον τύφλωσαν. Σύμφωνα με τον Μιχαήλ Ψελλό, η τύφλωση δεν έπρεπε μεν να γίνει, αλλά έπρεπε - «ουκ έδει μεν γενέσθαι... έδει δε γενέσθαι παντάπασιν».
Η αναλγησία και η υποκρισία τού «υπάτου των φιλοσόφων» φαίνεται στα λόγια που αυτός απηύθηνε στον δυστυχή τυφλωμένο Ρωμανό. Του έγραψε ότι τον συγκαταλέγει στους μεγάλους μάρτυρες, και ότι πρέπει να δοξάζει τον θεό που τον αξίωσε να δει το αιώνιο φως:
«Δος αίνον τω θεώ, ότι... και ομμάτων στερηθέντα σε του κρείττονος φωτός κατηξίωσε»!
Οι σελίδες επίσης της Ιστορίας λ.χ. του Νικήτα Χωνιάτη (1155-1217) «αποτυπώνουν έναν κόσμο που σταδιακά καταρρέει, ένα κόσμο που στη φθίνουσα πορεία του κυριαρχείται από ανομία, διαφθορά σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, και από έλλειψη σεβασμού προς την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια.
Η μία σκηνή της βίας διαδέχεται την άλλη: δημόσιες εκτελέσεις, αποκεφαλισμοί και ακρωτηριασμοί, θανατικές καταδίκες στην πυρά κ. ά.». [44] Για την γενικευμένη βυζαντινή παρακμή η βιβλιογραφία είναι πλούσια. [45] Για την απουσία αυτής της παρακμιακής κρίσης από το βιβλίο της Κ. Αρβελέρ, η οποία μάλλον είναι εσκεμμένη, η πιο πιθανή εξήγηση είναι πως αυτή η προϊούσα παρακμή δεν εξυπηρετεί την ιδεολογική εξωραϊσμένη εικόνα του Βυζαντίου που η συγγραφέας θέλει να σκιαγραφήσει και να υπηρετήσει.
11. Θρησκευτικότητα του Βυζαντίου και όχι πνευματικότητα
Όλα τα ανωτέρω συντελούν στη διαύγαση ενός άλλου ζητήματος που θίγει η κ. Αρβελέρ. Προσπαθώντας να ορίσει την Ευρώπη από πολιτιστική άποψη αναφέρεται στην άποψη του Paul Valery το 1922: «Η Ευρώπη πολιτιστικά στηρίζεται και τρέφεται από το αρχαιοελληνικό ορθολογιστικό επίτευγμα από τη ρωμαϊκή οργανωτική και νομοθετική διευθέτηση και από την ιουδαϊκοχριστιανική πνευματικότητα» (σ. 98, 255). Όμως η συγγραφέας δεν δικαιολογεί πουθενά τον όρο «ιουδαϊκοχριστιανική πνευματικότητα» και φυσικά είναι άστοχος, διότι συγχέει θρησκευτικότητα με πνευματικότητα.
Υπάρχουν βεβαίως στο Βυζάντιο η θρησκευτική αγιογραφία, η θρησκευτική υμνωδία και η αρχιτεκτονική στις κατασκευές μονών και ναών (ιδίως της Αγίας Σοφίας).
Όλα αυτά έχουν θρησκευτικότητα και όχι πνευματικότητα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει η παραμικρή πρόθεση να υποτιμηθεί η καλλιτεχνική και η ιστορική τους αξία.
H πνευματικότητα όμως απαιτεί ελεύθερο πνευματικό βίο, ελεύθερες πνευματικές συνθέσεις και δημιουργίες, δυνατότητα να τεθούν γενικά και ειδικά ζητήματα που αφορούν την κοινωνία από οποιονδήποτε το επιθυμεί, ανταλλαγή απόψεων και ελλόγων επιχειρημάτων με συγκλίνουσες και αποκλίνουσες απαντήσεις, ανεξάρτητους πνευματικούς ανθρώπους απεγκλωβισμένους από εξουσίες, ιδεολογίες και εκκλησίες, και κυρίως χωρίς τον φόβο του αποκλεισμού, του αφορισμού και του στιγματισμού. Η πνευματικότητα αναφέρεται στην δημιουργική ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, σε όλες τις εκφάνσεις και εκφράσεις της, και τρέφεται από την ελευθερία, την κριτική και την αμφισβήτηση. αναφέρεται στον άνθρωπο ως άνθρωπο, και όχι στον πιστό ενός θρησκευτικού δόγματος και μίας θρησκείας, όχι στον οπαδό μίας εξουσίας ή μίας ιδεολογίας. Αυτά τα στοιχεία της πνευματικότητας δεν υπήρχαν στην χριστιανική Νέα Ρώμη του Βυζαντίου.
Η αλήθεια είναι πως το Βυζάντιο και γενικώς ο ιουδαϊκοχριστιανικός κόσμος δεν έχει προσφέρει πνευματικότητα και πνευματικό πολιτισμό στην Ιστορία, παρά θρησκευτικές δημιουργίες, συνοδευόμενες από θρησκευτικά δόγματα, ηθικολογικά κηρύγματα, θεολογικές έριδες, μισαλλοδοξίες, καταστροφές μνημείων και κειμένων, αυταρχικές αντιλήψεις για το συνυπάρχειν και το κοινωνείν, εξωιστορικές και εξωκοινωνικές αντιλήψεις για τον κόσμο, διδαχές υποταγής στην κοσμική και εκκλησιαστική εξουσία, διδάγματα υποδούλωσης σε υπερφυσικές και εγκόσμιες εξουσίες.
Ο ιουδαιοχριστιανισμός ως στοιχείο της ευρωπαϊκής ιστορίας έπαιξε αρνητικό ρόλο κομίζοντας πλείστα όσα αρνητικά:
την ιεροποίηση της μοναδικής αλήθειας, την απαγόρευση της ελεύθερης σκέψεως, το διαχωρισμό των ανθρώπων σε πιστούς και απίστους, τον διαχωρισμό σε αντιπάλους (Καθολικούς, Διαμαρτυρομένους και Ορθοδόξους), τους θρησκευτικούς πολέμους, τα σχίσματα και τα εγκλήματα, την έλευση του Μεσαίωνα, τη θεοκρατία, τη νομιμοποίηση και τον εκθειασμό της ελέω θεού απόλυτης μοναρχίας, την ίδρυση της Ιεράς Εξέτασης, τον φανατισμό, τις προκαταλήψεις, τον μυστικισμό, την άλογη πίστη, τη φυγή εκείθεν της πραγματικότητας, τον αναχωρητισμό, τον ασκητισμό, την περιφρόνηση του σώματος, του έρωτα και της ζωής, την καταστροφή του διαφορετικού (θρησκείας, βιβλίου, ιδέας, συμπεριφοράς).
Αυτές οι αρνητικές πτυχές συναντώνται και στο Βυζάντιο, κυρίως η απαξίωση και η καταστροφή του ελληνικού πολιτισμού σε όλες τις εκφράσεις του (την ελευθερία, την ισότητα, τη συμμετοχή, τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, την τραγωδία). Η κληρονομιά του Βυζαντίου δεν έχει σχέση με «ανθρωπισμό» και «μετουσίωση του αρχαίου μαθήματος», όπως αβασάνιστα γράφει η κυρία Αρβελέρ (σ. 253). Ουδεμία oυσιαστική και δημιουργική σχέση έχει με το «αρχαίο μάθημα», όπως ανέλυσα στα προηγούμενα.
Ο πνευματικός πολιτισμός και η πνευματικότητα είναι αποτέλεσμα τόσο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, πολύ πριν τον χριστιανισμό, όσο και των Νέων Χρόνων της Δυτικής Ευρώπης, στην οποία τα στοιχεία αυτά αναδύονται με ισχυρή αντίθεση προς τον θεσμισμένο ιουδαιοχριστιανισμό.
Κατ’ αρχάς, ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός συνεισέφερε με τη δημιουργία της φιλοσοφίας, , της ιστοριογραφίας, της τραγωδίας, της κωμωδίας, της ρητορικής, της ελευθερίας, της ισότητας, της εγκόσμιας συλλογικής δικαιοσύνης, της δημοκρατίας, του πολίτη, της συλλογικής πράξεως, της πραγματικής συμμετοχής των ανθρώπων στο πολιτικό γίγνεσθαι, της κοινωνικής συνεργασίας και αλληλεγγύης, της προστασίας των ατόμων από την αυθαιρεσία της εξουσίας. με τη δημιουργία του λόγου, του ελεύθερου διαλόγου και της ελεύθερης αναζήτησης, του επιχειρήματος και της αιτιολογίας, των μαθηματικών και της παραγωγικής απόδειξης, της επιστήμης και της απεριόριστης επιστημονικής έρευνας, της εγκόσμιας παιδείας, της έννομης τάξεως, του γραπτού συλλογικού νόμου, του ουσιαστικού και ενδελεχούς κοινωνικού ελέγχου κάθε εξουσίας, της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, της θρησκευτικής ανεκτικότητας.
Εν συνεχεία, οι Νέοι Χρόνοι από την πλευρά τους προσέφεραν αφ’ενός την Αναγέννηση και τον Ουμανισμό, την επιστροφή στα αρχαιοελληνικά νάματα, και αφ’ ετέρου ξανά για δεύτερη φορά τη δημιουργία της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της συμμετοχής στον πολιτικό βίο, τον Διαφωτισμό και τις επαναστάσεις κατά της απόλυτης μοναρχίας και της Εκκλησίας, κατά του θρησκευτικού χριστιανικού δογματισμού και της θεολογικής αυθεντίας, τη διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, τον φιλελευθερισμό και τον κοινοβουλευτισμό, την κατάργηση της δουλείας. [46]
Ως τρίτο στοιχείο λοιπόν στον ορισμό της πολιτιστικής Ευρώπης, εκτός της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης, πρέπει να τεθεί αυτοδικαίως, όχι ο ιουδαιοχριστιανισμός, αλλά η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, οι αστικές επαναστάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, του φιλελευθερισμού και του κοινοβουλευτισμού.
Εάν πάλι κάποιος προσπαθούσε να ορίσει τα αρνητικά στοιχεία που σημάδεψαν την Ευρώπη, τότε οπωσδήποτε το Βυζάντιο, γενικώς ο Μεσαίωνας και ο χριστιανισμός, θα ήταν ένα από αυτά.
12. Αρχαία Ελλάδα ή Βυζάντιο;
Επομένως, το βιβλίο της κυρίας Αρβελέρ πιστό στις ιδεολογικές προγραμματικές διαθέσεις της (να αναδείξει την «ελληνικότητα», τη «συνέχεια», τα «επιτεύγματα» και το «πολιτιστικό μεγαλείο» του Βυζαντίου), θέτει την ιστορία σε δεύτερη μοίρα, παρακάμπτει και αποσιωπά γεγονότα, κάνοντας επιλεκτική χρήση τους, παρερμηνεύει ορισμένες φορές, υποκύπτει σε ανακρίβειες και ασάφειες, προσπαθώντας να υποστηρίξει θέσεις ειλημμένες εκ των προτέρων. Το αποτέλεσμα είναι μία κατασκευή ενός Βυζαντίου εξωραϊσμένου και αποκαθαρμένου από τα βάρβαρα στοιχεία του. Παρόλα όμως αυτά η συγγραφέας, δεν κατόρθωσε να παρουσιάσει κανένα αξιόλογο επίτευγμα και κατόρθωμα της χιλιετούς χριστιανικής αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης, εκτός από την αναχαίτιση των εξωτερικών εχθρών. Ακόμη και η ίδια όταν αναγκάζεται να συμπυκνώσει το «μεγαλείο», τα «ηθικά και πολιτιστικά διδάγματα» της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δεν έχει κάτι σημαντικό να αναφέρει παρά «το Βυζάντιο, τη Ρωμιοσύνη, δηλαδή την ορθοδοξία, τη γλώσσα και την πίστη» (σ. 97). Με άλλα λόγια οι τέσσερις προσφορές του Βυζαντίου ήταν τρείς, οι εξής δύο, η ορθοδοξία.
Τελικώς αυτό που μένει από το βιβλίο είναι το ερώτημα: Γιατί το Βυζάντιο; Γιατί, δηλαδή, κατά καιρούς προβάλλεται το Βυζάντιο, από βυζαντινολάτρες παντός είδους, ως ελληνικό και μεγαλειώδες, τη στιγμή που η «προσφορά» του είναι μηδαμινή έως αρνητική; [47] Η απάντηση που μπορεί να δοθεί έχει σχέση με την έλλειψη γενικής παιδείας και ιστορικής γνώσης που μαστίζουν την νεοελληνική κοινωνία. Η καθυστέρηση και ο συντηρητισμός της δίνουν ερείσματα στον εθνικισμό και στην ισχυρή εξουσία της ορθόδοξης εκκλησίας, που επιδιώκουν και το κατορθώνουν να επιβάλλουν την ιδεολογία τους εις βάρος της πραγματικής γνώσης και των δημοκρατικών ελληνικών αξιών.
Αλήθεια, τι μάθημα, τι αξίες και διδάγματα έχουν να αντλήσουν οι νέοι, οι ταλαιπωρημένες νέες γενιές, από το μεσαιωνικό Βυζάντιο; Την υποταγή στον κοσμικό και τον θρησκευτικό ηγεμόνα; τη συμμόρφωση με τα δόγματα του ιερατείου; τον εγκλεισμό στη μοναδική αλήθεια; την ορθοδοξία, τον εφησυχασμό, την άλογη πίστη σε σημεία και τέρατα; τις ραδιουργίες, τις συνομωσίες, τα εγκλήματα, τις δολοπλοκίες και ίντριγκες της παλατινής αυλής; τα βασανιστήρια, την αποχώρηση από τα εγκόσμια, τον εκμηδενισμό της αυτόνομης και αυθόρμητης συμπεριφοράς, την εκμηδένιση της σάρκας και του έρωτα; την ασυδοσία των δυνατών, την αντιπάθεια στην ελευθερία, στη δημοκρατία, στη φιλοσοφία και την εγκόσμια συλλογική δικαιοσύνη; [48] Πώς αυτά τα αρνητικά στοιχεία θα συμφιλιωθούν με τίς διαχρονικές αξίες και δημιουργίες της αρχαίας Ελλάδας που βρίσκονται στον αντίποδα ακριβώς των βυζαντινών προτύπων;
Η ιστορικός της Αρχαίας Ελλάδας Jaqueline de Romilly στο βιβλίο της Γιατί η Ελλάδα; αρκετά χρόνια πριν από το βιβλίο της κυρίας Αρβελέρ, παραθέτει πολλά στοιχεία που μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο και έμπνευση για τον σύγχρονο άνθρωπο. Θα αρκεσθώ εδώ σε ένα, το κυριώτερο, τη δημοκρατία: «Δεν μπορούμε πια να σκεφθούμε τη δημοκρατία, που κατέχει μια τόσο θεμελιώδη θέση στην ευρωπαϊκή διανόηση, χωρίς να ακολουθήσουμε, είτε το ξέρουμε είτε όχι, τον δρόμο που χάραξε η Αθήνα». [49] Αντιθέτως, στο Βυζάντιο δεν υπάρχει ούτε ένα στοιχείο από το οποίο να εμπνευσθεί ο σύγχρονος άνθρωπος για να αποτελέσει αξία για τη ζωή του – όλα ανεξαιρέτως είναι προς αποφυγήν.
Είναι αλήθεια σχιζοφρενική η αντίληψη που θέλει να συνδυάσει την αρχαία Ελλάδα με το Βυζάντιο, δύο κόσμους διαμετρικά αντίθετους και ξένους, όπως πολύ σωστά τόνισε ο Καστοριάδης: «Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι πολιτισμός ελευθερίας και αυτονομίας. Στο πολιτικό πεδίο εκφράζεται με την πολιτεία ελεύθερων πολιτών που αυτοκυβερνώνται συλλογικά. Στο πνευματικό πεδίο, από την άλλη, εκφράζεται με την ακατάπαυστη επαναστατική ανανέωση και αναζήτηση. Ο βυζαντινός πολιτισμός είναι πολιτισμός θεοκρατικής ετερονομίας, αυτοκρατορικού αυταρχισμού και πνευματικού δογματισμού. Στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά υπήκοοι του αυτοκράτορα. Στο Βυζάντιο δεν καλλιεργείται ο στοχασμός, αλλά μόνον ο σχολιασμός ιερών κειμένων». Επίσης: «η ταυτόχρονη αναφορά στην Αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο – με τον γνωστό αποστεωμένο τρόπο – είναι η ρίζα της σχιζοφρενικής μας σχέσης με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό». [50]
Η κ. Αρβελέρ δυστυχώς βρίσκεται στον αντίποδα του Καστοριάδη και γράφει ότι σχιζοφρένεια είναι η μή συμφιλίωση με τους «δύο θεμελιώδεις μύθους του γένους» (σ. 232). Ακόμη μία φορά όμως είναι άστοχη. Η αρχαιοελληνική παιδεία δεν είναι μύθος ή ιδεολόγημα, είναι διαχρονική πραγματικότητα για το ανθρώπινο γένος, είναι αναντικατάστατη διδασκαλία για θεμελίωση πολιτισμού, είναι πρόταγμα δημοκρατίας, ισότητας, δικαιοσύνης και ελευθερίας. Χρησιμοποιείται βεβαίως χωρίς την ουσία της από τους Νεοέλληνες ως αποστεωμένο αντιστάθμισμα της νεοελληνικής μειονεξίας. Ενώ η βυζαντινή προσφορά είναι όντως μύθος, χρησιμοποιήθηκε ως ιδεολόγημα, και θεμελίωσε τη νεοελληνική πραγματικότητα και ταυτότητα σε λανθασμένα στηρίγματα, τα οποία το μόνο που προσέφεραν και προσφέρουν ήταν η παραμυθητική παρηγορία για περασμένα δήθεν μεγαλεία, οι καταστροφικές μεγάλες ιδέες, οι μαρμαρωμένοι βασιλιάδες και οι κόκκινες μηλιές, η ισχυρή επιρροή της εκκλησίας στον κοινωνικό και πολιτικό βίο, η εγκατάλειψη της κοσμικής και διαφωτιστικής διάστασης της επανάστασης του 1821, η αγκύλωση σε ανορθόλογη συμπεριφορά κράτους, κοινωνίας και ατόμων, η διατήρηση καθυστερημένων αντιλήψεων και συμπεριφορών.
Δυστυχώς η «Ρωμανία κι αν πέρασε ανθεί και φέρει κι άλλο», δηλαδή τα αρνητικά στοιχεία του παρελθόντος, η βαρειά κληρονομιά του Βυζαντίου (και της Τουρκοκρατίας), επιβίωσαν και μετά την ανεξαρτησία, και συνέβαλαν στον εγκλεισμό του νεοελληνικού κράτους, της νεοελληνικής ιδεολογίας και μεγάλου μέρους της κοινωνίας σε ένα κατασκευασμένο, μυθικό ένδοξο παρελθόν, στον εγκλωβισμό σε άχρηστα ιδεολογήματα. Το αποτέλεσμα ήταν να στερήσουν από την κοινωνία τη δυνατότητα έλλογης σκέψεως για την κατανόηση τής πραγματικότητας, για τον προσδιορισμό σύγχρονης ταυτότητας, και, κατά συνέπεια, να αποκλείσουν την ικανότητα σώφρονος δράσεως για την επιβίωση της νεοελληνικής κοινωνίας στη σύγχρονη πραγματικότητα. Την κατάληξη όλων αυτών τη βιώνουμε σήμερα (το 2011) στη γενικευμένη παρακμή και χρεοκοπία.
Από τα προηγούμενα συνάγεται πως δεν είναι τυχαίο που το βιβλίο έγινε best seller με είκοσι δύο εκδόσεις. Σε μία χώρα, τη μόνη στην Ευρώπη και σε όλη τη Δύση, που ο χωρισμός πολιτείας και εκκλησίας ακόμη στον 21ο αιώνα είναι αδύνατος, σε μία κοινωνία που είναι εμβαπτισμένη στον εθνικισμό, τον λαϊκισμό και τη θρησκεία, που πιστεύει στους αγίους και στα θαύματα, που στοιχειώνεται από την ορθόδοξη πίστη, που τρέφεται με ιστορικούς μύθους και θρύλους και όχι με ιστορική γνώση, σε μία τέτοια χώρα η κολακεία στην οποία προβαίνει το εν λόγω βιβλίο σε αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά, καθώς επίσης η άκριτη προώθησή του από τα πάσης φύσεως μίντια και κυκλώματα, εξηγεί την εκδοτική επιτυχία του. To βιβλίο κολακεύει τους βασικούς μύθους της νεοελληνικής ιδεολογίας - «ένδοξο παρελθόν» της Βυζαντινής αυτοκρατορίας τη «μοναδική και ανώτερη Ορθοδοξία», το «ελληνικό Βυζάντιο», τη «συνέχεια του ελληνισμού» - οι οποίοι σε συνδυασμό με τον άλλο μύθο, την αυτοκρατορία του ανίκητου στρατηλάτη και κατακτητή Μεγαλέξανδρου, αποτελούν τα φονικά όπλα κατά πάσης κριτικής σκέψεως, έλλογης συμπεριφοράς και δημοκρατικής προοπτικής.
Η Ελλάς είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο, στην οποία ο μεσαίωνας, το θεοκρατικό και αυτοκρατορικό Βυζάντιο, προβάλλεται ως αξία από διανοουμένους και ΜΜΕ - αυτό είναι ένδειξη πολιτισμικής, ηθικής και πολιτικής καθυστέρησης. Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι παράξενο που, από όσο ξέρω, δεν σχολίασε κανείς βυζαντινολόγος, ιστορικός ή διανοούμενος τα προβληματικά στοιχεία και την έωλη αντίληψη του βιβλίου. Ο βυζαντινισμός προσπαθεί να επιβιώσει με κάθε μέσον. Εκτός από τους θεολόγους, τους ιερείς, τους μητροπολίτες και τους εθνικιστές έχει και την ιέρειά του. ( [51].
( [51]Όπως η ίδια η κ. Αρβελέρ φαίνεται να θεωρεί τον εαυτό της, αφού σύνθημά της είναι: «τους ιερείς ου δει σιγάν» (σ. 11).)
Δημοσιεύθηκε: Α΄ μέρος, στο περιοδικό Πολίτες, αρ. 35, 36, 37 (2012).
Β΄ μέρος, στο περιοδικό The Books’ Journal, αρ. 20, Ιούνιος 2012
Γιώργος Ν. Οικονόμου
oikonomouyorgos.blogspot.com Α.Χ/Γ/
***
~ http://vlasisarfarablogspot.blogspot.gr/2013/06/blog-post.html
, Διαδρομές μέσα από Βίντεο -
ερασιτεχνικά- στην όμορφη Ελλάδα μας : Πέμπτη
27 Ιουνίου 2013 .-
~ http://snsstamoskal.blogspot.gr/2013/06/28-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή
28 Ιουνίου 2013.- ~ http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2013/06/blog-post.html , Μένουμε Ζούμε Μαθαίνουμε γιά την Ελλάδα μας , Παρασκευή 28/6/2013
~ http://asterasarfaron2011.blogspot.gr/2013/06/29-2013.html , Άρωμα Ελλάδας Σάββατο 29 Ιουνίου 2013 .-
~ http://snsarfara.blogspot.gr/2013/06/30-2013.html , ΕΛΛΑΔΑ το αγιάζι της ενημέρωσης Κυριακή 30 Ιουνίου 2013 .-
~ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
ΙΟΥΛΙΟΥ 2013 :
~ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΙΟΥΛΙΟΥ
2013 : ~ ~ http://dimmetoparfara.blogspot.gr/2013/07/01-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Δευτέρα 01 Ιουλίου 2013.-
~ http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2013/07/02-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 02 Ιουλίου 2013 .-
~ http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2013/07/03-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Τετάρτη 03 Ιουλίου
2013 .-
~ http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2013/07/03-2013.html , Άρωμα από Ελλάδα Τετάρτη 03 Ιουλίου 2013 .-
~ http://arfara-messinia-stamos.blogspot.gr/2013/07/04-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης
Πέμπτη 04 Ιουλίου 2013 .-
~ http://stamos-dynami.blogspot.gr/2013/07/05-2013.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης
Παρασκευή 05 Ιουλίου 2013 .- ~ http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2013/07/05-2013.html , Ενημέρωση από όσα γράφονται Παρασκευή 05 Ιουλίου 2013 .-
Το περιβίλι της Παναγίας 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου