Θέρος Τρύγος Πόλεμος Σάββατο 01 Οκτωβρίου 2016

Θέρος Τρύγος Πόλεμος Σάββατο  01 Οκτωβρίου  2016

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ !

***  ΄Αμπελον ευρεθήναι εν Ολυμπία….

H χρησιμοποίηση των καρπών της αγρίας αμπέλου στη διατροφή θεωρείται παλαιοτάτη. Το παλαιότατο σχετικό εύρημα του ελλαδικού χώρου είναι γίγαρτα (κουκούτσια) αγρίας αμπέλου του 11000 π. Χ από το σπήλαιο Φράγχθι Αργολίδος.

Η εξέταση των αρχαίων φυτικών καταλοίπων εντάσσει την αρχή της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοποιήσεως στην Ελλάδα στην 3^η χιλιετία π.Χ. Τα ευρήματα οδηγούν στην εγκατάλειψη της απόψεως ότι η καλλιέργεια εισήχθη από την Εγγύς Ανατολή. Φαίνεται ότι διαμορφώθηκε επί τόπου με προοδευτική εξέλιξη της καλλιέργειας αυτοφυών φυτών. Σ΄αυτό άλλωστε συνηγορεί και η αρχαία παράδοση ότι την άμπελον ευρεθήναι εν Ολυμπία παρά τον Αλφειόν.

Κατά παράδοση, πρώτοι διδάχθηκαν την αμπελοκαλλιέργεια οι Xίοι από το γιό του Διονύσου Οινοποίωνα και τη διέδωσαν. Οι παλαιότερες ιστορικές πηγές παρέχουν παρεμπιπτόντως ορισμένες πληροφορίες για την αμπελοκαλλιέργεια στην αρχαία  Ελλάδα. Ο Θεόφραστος όμως (4^ο   π.Χ. αι )είναι αυτός που περιγράφει όλες τις σχετικές εργασίες από το φύτεμα μέχρι τον τρύγο. Οι παρατηρήσεις του προέρχονται από μελέτη παλαιότερων συγγραμμάτων και την εμπειρία του από πειραματισμούς που φαίνεται ότι πραγματοποιούσε στο αμπέλι του στα Στάγειρα. Αιώνες αργότερα ο Πλίνιος και ο Columella συντάσσουν εγχειρίδια περί καλλιέργειας της αμπέλου, η οποία πιστεύουν ότι είναι πιο επίπονη από κάθε άλλη.

Ο Θεόφραστος δίνει οδηγίες για το φύτεμα της αμπέλου, που συνιστάται να γίνει στην αρχή της άνοιξης. Ο λάκος (γύρος) , στον οποίο θα φυτευτεί κάθε βέργα πρέπει να μείνει ανοιχτός και να εκτεθεί στις καιρικές συνθήκες για αρκετό καιρό. Το φυτό αναπτύσσεται είτε στον κορμό του είτε αναρριχάται σε δένδρα (αναδενδράς). Αναφέρει διάφορες ποικιλίες αμπέλου, ενώ η γεύση του καρπού πιστεύεται ότι εξαρτάται από το έδαφος, τη σχέση των φυτών προς τον ήλιο και την υγρασία.

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Το κλάδεμα του νεαρού φυτού βοηθά την ανάπτυξη των ριζών και πρέπει να γίνεται το φθινόπωρο, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις συνιστάται να μένει ακλάδευτο μέχρι τον τρίτο χρόνο. Στα ενήλικα φυτά το ετήσιο κλάδεμα είναι σημαντική εργασία που απαιτεί εμπειρία. Σε ξηρό και θερμό κλίμα γίνεται μετά την πτώση των φύλλων, ενώ στα υγρά κλίματα μόλις βγουν τα νέα βλαστάρια. Το κλάδεμα, κατά τον Ησίοδο, πρέπει να ολοκληρωθεί πριν από την άνοιξη, εξήντα ημέρες μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο. Στα εύφορα εδάφη, συνιστάται να σπέρνεται κριθάρι ή φασόλια μεταξύ των κλημάτων, για να περιορίζεται η ανάπτυξή τους.

Η υποστήριξη του κλήματος ήταν σημαντική καθώς στην αρχαιότητα φαίνεται ότι κυριαρχούσαν οι κληματαριές. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλη τη μελανόμορφη και ερυθρόμορφη αγγειογραφία, όπου η απεικόνιση αμπελουργικών εργασιών είναι συχνή, βλέπουμε αποκλειστικά κληματαριές, ενώ χαμηλά κλήματα δεν απεικονίζονται ποτέ. Αυτό βοηθούσε και στην αντιμετώπιση των εχθρών του καρπού, κυρίως αλεπούδων και ποντικών. ΄΅Ετσι, η αλεπού στο γνωστό μύθο του Αισώπου δεν καταφέρνει να φθάσει τα σταφύλια μιάς κληματαριάς και απομακρυνάμενη διαπιστώνει ότι είναι άγουρα (όμφακες εισίν). Για την αντιμετώπιση  των ποντικών οι αμπελουργοί επικαλούνται τον Απόλλωνα Σμινθέα (μυοκτόνο).

Η στήριξη γινόταν με όρθιους πασσάλους που ονομάζονταν χάρακες ή κάμακες. Φαίνεται ότι η εξεύρεση και προετοιμασία των κατάλληλων γι΄αυτή τη χρήση ξύλων ήταν χρονοβόρα. Το πρόβλημα λυνόταν ενίοτε και με απλούστερους τρόπους: στους Σφήκες του Αριστοφάνη ο Φιλοκλέων έκλεψε τους χαράκτες από ένα αμπέλι και στην Ειρήνη ο τίμιος αμπελουργός με το χαρακτηριστικό όνομα Τρυγαίος, παζαρεύει τα κοντάρια ενός δορυξόου για το σκοπό αυτό και του προτείνει μια δραχμή για εκατό.

Το αραίωμα των βλαστών και των φύλλων (βλαστολογία) πρέπει να γίνεται πριν από την άνθιση, αφού προηγηθεί σκάψιμο. Τέλος, κατά την ωρίμανση των καρπών γίνεται η υποκόνισις,  κάλυψη του καρπού με σκόνη από το έδαφος, ώστε να επιβραδυνθεί η ωρίμανση και αυξηθεί η γλυκύτητα του καρπού.

Ο ΤΡΥΓΟΣ

Ο τρύγος γινόταν στις αρχές Σεπτεμβρίου στα πεδινά και λίγο αργότερα στα υψώματα. Ο ΄Ομηρος μας δίνει την παλαιότερη περιγραφή τρύγου. Νέοι και νέα μαζεύουν τον καρπό και τον βάζουν σε καλάθια. ΄Ένα αγόρι παίζει κιθάρα και όλοι τραγουδούν το λίνο, το τραγούδι των αμπελουργών. Αυτή η γλαφυρή περιγραφή ζωντανεύει και στις αγγειογραφίες. Οι σταφυλαί ή βότρυες κόβονται με τη δρεπάνη (μικρό κλαδευτήρι) και τοποθετούνται σε καλάθια πλεγμένα από βούρλο (φορμοί) ή από βέργες (κόφινοι) και μεταφέρονται έτσι στην επίπεδη επιφάνεια όπου γινόταν το πάτημα (ληνός).Ο ληνός ήταν συνήθως ξύλινος αν και  σε επιγραφή του τέλους του 5^ου αι. π.Χ αναφέρεται και λίθινος. Στηριζόταν σε τέσσερα ξύλινα πόδια και ήταν επικλινής προς τη μια πλευρά του, στην οποία υπήρχε εκροή. Στις αγγειογραφίες ο ληνός απεικονίζεται ενίοτε να λειτουργεί στο ύπαιθρο μέσα στο αμπέλι. Τοποθετούσαν τα σταφύλια σε κλάθι με μεγάλο άνοιγμα ή σε μεγάλο σακί ( σάκκος ) από τραγόμαλλο πάνω στο ληνό και μέσα σ΄αυτό τα πατούσαν οι ληνοβάται. Επιτυγχανόταν έτσι ο διαχωρισμός του χυμού από τα στέμφυλα (φλοιοί, κουκούτσια, κοτσάνια). Το γλεύκος (μούστος) έρεε προς την εκροή του ληνού και κατέληγε σε ένα δοχείο από ξύλο που βρισκόταν από κάτω και ονομαζόταν υπολήνιον (πολήνι). Σε οψιμότερα χρόνια ο ληνός γίνεται χτιστός ή λίθινος και το υπολήνιον παίρνει τη μορφή υπόσκαφης δεξαμενής, χωρίς όμως να καταργηθεί η χρήση του ξύλινου ληνού, που συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1950 στην ελληνική ύπαιθρο.

Το γλεύκος μεταγγιζόταν σε μεγάλα πήλινα αποθηκευτικά αγγεία (πίθοι, πιθάκναι) στα  οποία γινόταν η ζύμωση. Οι πίθοι τοποθετούνταν όρθιοι και μέσα στο έδαφος μέχρι το λαιμό. Οι διαστάσεις τους είναι εντυπωσιακές.Φθάνουν σε ύψος τα τρία μέτρα και διάμετρο στομίου τα 90 εκατοστά. Ο φιλόσοφος Διογένης δεν είναι ο μόνος που κατοικούσε σε τέτοιο πίθο. Ο Αριστοφάνης αναφέρει και άλλες τέτοιες περιπτώσεις. Μετά τη σχεδόν εξάμηνη περίοδο ζύμωσης, οι πίθοι ανοίγονταν σε μια εαρινή γιορτή, τα πιθοίγια, στην οποία γεύονταν το νέο κρασί.

Ο οίνος μεταγγιζόταν σε ασκούς  εάν επρόκειτο να μεταφερθεί με υποζύγια ή σε πήλινους οξυπύθμενους αμφορείς εάν θα μεταφερόταν δια θαλάσσης. Οι λαβές των αμφορέων αυτών έφεραν συχνά σφράγισμα, το οποίο δήλωνε την προέλευση του περιεχομένου. Η μελέτη των σφραγισμάτων των αγγείων αυτών που βρίσκονται ανασκαφικά, αλλά και των χαρακτηριστικών για κάθε πόλη σχημάτων των αμφορέων, αποτελεί τη βάση της μελέτης του δικτύου διακίνησης οίνου στην αρχαιότητα.

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΡΑΣΙΩΝ

Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, οι οίνοι κατατάσσονταν με βάση το χρώμα (μέλος, ερυθρός, λευκός, κιρρός) ή τη γεύση (αυστηρός, ασθενής, λεπτός, ηδύς, γλυκάζων, ομφακίας). Μαρτυρείται επίσης από τον Αθήναιο ότι έψηναν (εφθός οίνος), έβραζαν (γλύξις οίνος ) ή και κάπνιζαν (καπνίας οίνος) τους οίνους για να βελτιώσουν τη γεύση τους.Στην Αρκαδία, κατά τον Θεόφραστο, υπήρχε ένα κρασί που ξεσήκωνε τους άνδρες και έδινε γονιμότητα στις γυναίκες. Η ανάμιξη σε πενήντα μέρη μούστου ενός μέρους θαλασσινού νερού  έδινε τον ανθοσμία οίνο, του οποίου ο μούστος προέκυπτε από πάτημα άγουρων και ώριμων σταφυλιών μαζί. Φημισμένα ήταν το κρασί της Θάσου, της Μένδης, της Χίου, της Λέσβου, της Νάξου, αλλά όλο σχεδόν το Αιγαίο στα κλασικά χρόνια φημίζεται για την υψηλή ποιότητα των κρασιών του. Αναφέρονται 85 διαφορετικά είδη κρασιού.

Η αμπελοκαλλιέργεια αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα, ως παράγων οικονομικής άνθησης. Οι οινοπαραγωγές πόλεις ευημερούσαν και το ευρύ εμπορικό δίκτυο που είχε δημιουργηθεί στη Μεσόγειο για τη διακίνηση αυτού του προϊόντος έγινε , κατά τον Αθήναιο, το μέσον της θαλάσσιας διακίνησης πλήθους άλλων αγαθών. Οι πόλεις που στήριζαν την οικονομία τους στο κρασί απεικονίζουν στα νομίσματά τους σχετικά θέματα, αμοφορείς, κανθάρους, βότρυες  κ.α. Σε κάποιες περιπτώσεις εδάφη κατάλληλα για αμπελώνες αποκτήθηκαν με μάχες :Στο δόρυ μου έχω το ψωμί μου, στο δόρυ μου το κρασί απ΄τον ίσμαρο. Πίνω στο δόρυ μου γερμένος, γράφει ο Αρχίλοχος που πολέμησε κατά τον 7^ο αι. π.Χ στη Θράκη. Ο οίνος στη θρησκευτική ζωή, κυρίως μέσα από τις γιορτές για τον προστάτη Θεό του, το Διόνυσο, συνετέλεσε στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού, με χαρακτηριστικότερο προϊόν του το θέατρο. Η χρήση του οίνου στην καθημερινή διατροφή εξελίχθηκε σε επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα. Τα είδη, οι ποιότητες, οι ιδιότητες, οι συνδυασμοί και οι επιπτώσεις των διαφόρων οίνων μελετήθηκαν εμβριθώς, ενώ τα ειδικά αγγεία και σκεύη για την ανάμειξη, το σερβίρισμα και την πόση του, έφθαναν σε υψηλή πολυτέλεια από τα μυκηναϊκά ήδη χρόνια και συχνά συνόδευαν τους κατόχους τους στον τάφο.

Παναγιώτη Β. Φάκλαρη

Αναπληρωτή καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας ΑΠΘ Μέλους της πανεπιστημονικής ανασκαφής της Βεργίνας

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 22/8/1999

 ***  ΟΙ ΛΙΝΟΙ ΤΗΣ ΒΑΛΥΡΑΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ(ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ) Ο ΛΙΝΟΣ ή ΠΑΤΗΤΗΡΙ 

     ΚΑΙ Η ΤΣΙΦΙΛΙΑ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 
ΤΚ 24002

ΤΗΛ.2724071016

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΟΙΝΟΥΣΕΣ: ΤΑ ΓΛΑΡΟΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗΣ  ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Πρόκειται για μια συστάδα πανάρχαιων γλαρονησιών ΝΑ της Μεθώνης και σε μικρή απόσταση απ’ αυτή που την αποτελούν τα νησάκια Σακιότσα, Αγία Μαρίνη και Καμπέρα. Είναι γνωστά στους γεωγράφους με τη γενική ονομασία «Οινούσαι Μεσσηνιακαί», για να ξεχωρίζουν από τις «Οινούσες της Χίου». Λέγονται και «Σαπιέντζες». Μερικοί γεωγράφοι στη σμαραγδένια αυτή συστάδα νησιών λογαριάζουν και τα ξερονήσια Αρνάτσι, Πετροκάραβο και Βενέτικο ή Κάβο Γάλο (κοντά στην) – την αρχαία «Θηγανούσα», από την οποία εξάγονται «θηγάναι» (ακονόπετρες).

Αρχαιολογικά – Ιστορικά :

Οι Οινούσες ήταν γνωστές στην αρχαιότητα. Τις αναφέρουν πλην του Εκαταίου και του Παυσανία κι οι Λατίνοι γεωγράφοι Πομπώνιος Μέλας και Πλίνιος. Κατά το Γερμανό αρχαιολόγο και ελληνιστή Ερνέστο Κούρτιο (DER PELOPONISOS GOTHA, 1852, II, 171) τ’ όνομά τους χρωστούν στον Οινέα το μυθικό βασιλιά της που αναγνωρίζεται ως ο πρώτος αμπελουργός της αρχαίας Ελλάδος. Κι έχει φαίνεται κάποια σχέση με την αρχαία οινοπαραγωγή της περιοχής της Μεθώνης, που έχει την «αμπελόεσσα» Πήδασο των ομηρικών (Ιλ. Στ. 150).  

Τα Βαλυρέικα αμπέλια βρίσκονταν κοντά  στο χωριό, στην Πέρα Μεριά(υπήρχαν και πολλοί πέτρινοι λινοί, στους οποίους παίζαμε και κρυβόμαστε από τους αγροφύλακες, όταν μαζεύαμε ελιές στα παιδικά μαθητικά μας χρόνια, και δεν διασώθηκαν απο την αμέλεια και ασδιαφορία των εκλεγμένων τοπικών αρχών, γιατί εκεί υπήρχε παλια η αρχαία Ομηρική Βαλύρα) στις Γανιές, στο Βλαχόπορο και στον Κάμπο.Tώρα δυστυχώς υπάρχουν ελάχιστα αμπέλια,2-3 σταφίδες και καθόλου συκιές που να παράγουν τσαπελόσυκα. Συνηπήρχαν τότε τα αμπέλια μαζί με τις σταφίδες, τις συκιές, και τις ελιές. Τα αμμουδερά χώματα από τις προσχώσεις του ποταμού Μαυροζούμενα, στις Γανιές, είναι πιο κατάλληλα για το αμπέλι που  είναι πιο ανθεκτικό,  που χρονολογικά- ιστορικά τα αμπέλια έχουν προηγηθεί της σταφίδας. Στα παιδικά μας χρόνια, κάναμε γιουρούσια στα ποτιστικά, κλέβαμε φρούτα εποχής και ειδικά από το αμπέλι του Σφήκα, Ιωάννου, Λιοντήρη, Καρύδη,  και τα κληματερά του Κώστα Κυριαζόπουλου. Μετά το μπάνιο στο Μύλο, τα βάζαμε στο παγωμένο νερό , στο Γοργόρεμα ή στη λίμνη της Θεοφίλενας, που υπήρχαν πηγές με κρύο νερό, και απολαμβάναμε τα γνήσια βιολογικά-οικολογικά προϊόντα της μάνας γης. Το κρασί όπως είναι γνωστό αποτελεί κύριο στοιχείο του ελληνικού τραπεζιού.
Η καλλιέργεια του αμπελιού και η διαδικασία οινοποίησης ακολουθείται από την αρχαία εποχή μέχρι και τις μέρες μας με τον ίδιο τρόπο και την ίδια ένταση. Βέβαια οι εποχές αλλάζουν και η τεχνολογία καθώς αναπτύσσεται δίνει νέες δυνατότητες στην εκτέλεση των απαραίτητων εργασιών με ευκολότερο και γρηγορότερο τρόπο. Σήμερα δεν υπάρχουν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις όπως πριν 60-70 χρόνια, όμως υπάρχει ικανοποιητική παραγωγή για να καλύψει τις ανάγκες των οικογενειώντης Βαλύρας. Η μαθητριά μου,στη Βαλύρα, Βασιλική Μητροπούλου-Μηλιώνη,παράγει κρασί, από το Φράματα της Πυλίας ,σε τρεις τύπους, κυρίως από το σταφύλι ποικιλία ροδίτη. Στα παιδικά μου χρόνια το καλύτερο κρασί έβγαινε, από το μοσχοφίλερο ,το οποίο τώρα δεν υπάρχει. Το κρασί ήταν το κύριο προιόν που πωλούσαν στις ταβέρνες της Βαλύρας,που είχαμε  σε παλαιότερη αναρτησή μας.

 Η αμπελοκαλλιέργεια δεν έχει τις φροντίδες και εργασίες  όσες της σταφίδας, όπως είχαμε περιγράψει στην ανάρτηση της σταφίδας..Το αμπέλι όμως, συγκριτικά με τη σταφίδα, δεν είχε τη λαχτάρα. τον κόπο και την αγωνία, της συγκομιδής που είχε η σταφίδα. Αντίθετα, η συγκομιδή του ήταν ένα πανηγύρι. Μια εύκολη, σύντομη, και ευχάριστη εργασία, με πολύ κέφι και διασκέδαση.
  Στις αρχές και στα μέσα Σεπτέμβρη οι νοικοκυραίοι ετοίμαζαν τα δρύινα βαρέλια τους: Αποθήκευαν αν είχε μείνει   το υπόλοιπο κρασί της προηγούμενης χρονιάς, σε δοχεία ή μπουκάλια,  τα καθάριζαν, τα πήγαιναν στους μαστόρους για να τα ξύσουν και να σφίξουν τα στεφάνια τους. Τέλη Σεπτέμβρη, ή αρχές Οκτώβρη, άρχιζε ο τρύγος. Πολλές φορές όταν το βαρέλι δεν καθαριζόταν καλά ή δεν έκλειναν καλά το πώμα, το κρασί γινόταν ξύδι, και το βαρέλι αχρηστευόταν, εκτός και αν το χρησιμοποιούσε μόνιμα για ξύδι, Συνήθως ο τρύγος, γινόταν με «δανεικαριά», δηλαδή μαζεύονταν φίλοι και συγγενείς και τρυγούσαν μ στου ενός, κι έπειτα στου άλλου, ενώ μερικοί, αν δεν εύρισκαν δανεικαριά έπαιρναν εργάτες, αφού προηγουμένως είχαν συμφωνήσει στην τιμή ή σε είδος κάποιου προϊόντος.
Τ’ αμπελοστάφυλα, όπως κόβονταν στο αμπέλι, ρίχνονταν κατευθείαν από τις «κόφες» στα «πούργια» που ήταν φορτωμένα πάνω στα ζώα (γαϊδούρια, άλογα, μουλάρια,ή κάρα), για να τα φέρουν  στο «λινό» ή πατητήρι. Τα καλύτερα σταφύλια διάλεγαν οι τρυγητές για να τα φάνε ή να τα δωρίσουν σε γνωστούς-φίλους δίνοντας ευχές ,για τη νέα σοδειά.  Τα παιδιά έβαζαν μπροστά τα ζώα και χαρούμενα πήγαιναν για το σπίτι, όπου εκεί τα περίμενε κάποιος, συνήθως ο αρχηγός της οικογένειας, για ν’ αδειάσει τα «πούργια» μέσα στο λινό. Ο λινός ήταν ή χτιστός, τσιμεντοστρωμένος τελείως από μέσα, με λεία επιφάνεια, ή ξύλινος.  Ο ξύλινος, (τώρα υπάρχει και πλαστικός, ή αυτοσχέδιος με νάυλον πάνω στο αυτοκίνητο ή σε τσιμέντο,που έχει  μικρή κλίση) μεταφερόταν από σπίτι σε σπίτι και  στηριζόταν σε τέσσερα πόδια. Οι πατητές σταφυλιών πριν πατήσουν τα σταφύλια έπλεναν τα πόδια τους, και μετά το πάτημα, λαμποκοπούσαν, γιατί οι βιταμίνες και ο μούστος  δρούσαν σαν καλλυντικό στα πόδια μας. Πολλοί λινοί στη Βαλύρα καταστράφηκαν, άλλοι σώθηκαν για να μας θυμίζουν τις καλές παλιές εποχές και κάναμε μια προσπάθεια μελέτης –έρευνας-καταγραφής φωτογραφιζοντάς τους. Στο κατώι του σπιτιού μου υπήρχε λινός, καθώς και στο σπίτι του Λινάρδου. Ο λινός του Γεωργακόπουλου ήταν ο καλύτερος και είχε την περισσότερη κίνηση στο χωριό, γιατί είχε κοντά το πηγάδι του Λύρα, ήταν σκεπαστός, είχε μουριές για δροσιά και δύο μεγάλες πέτρες για να ξεφορτώνονται εύκολα οι κόφες ή τα πούργια .( Η κόφα χωρά πολύ λιγότερα σταφύλια ,από το πούργι).

.Δυστυχώς καταστράφηκε και αυτός, και ο καλύτερα διατηρητέος είναι μέσα στην αυλή ,στο σπίτι του Μπότσικα, ενώ εξω από το σπίτι, μπροστά από το λινό, υπάρχει και η τρίφτα , που τη χρησιμοποιούσαν για το σπάσιμο του αλατιού, καρπών και για το ξεφόρτωμα των σταφυλιών. Τους λινούς που καταγράψαμε, φωτογραφίσαμε και αναρτήσαμε στη Βαλύρα είναι: του Μπότσικα, Ραμμογιαννόπουλου, Παπασαραντόπουλου, Θεοδωρακόπουλου, Τσαγκάρη, Χριστάκη, Μακρή, Βίγκου και Λαμπρόπουλου. 

Στην παλιά οικία του Ραμμογιαννόπουλου δίπλα από το τζάκι, σώζεται ο λινός, ο οποίος είχε σώσει τη ζωή του θείου μου Παναγιώτη Παπαγεωργίου. Επειδή ήταν αριστερής ιδεολογίας, τον κυνηγούσαν οι Γερμανοί, στα δύσκολα και πέτρινα χρόνια της κατοχής, και κρυβόταν εκεί, επί τρεις μήνες συνεχώς, μέσα στο λινό. Γιατί βάζοντας επάνω στο λινό κουρελούδες ή ψαθιά, και δίπλα λειτουργούσε το τζάκι  δεν φαινόταν ο λινός, και έτσι κανείς δεν φανταζόταν και υποψιαζόταν ,ότι είναι κρύπτη, του καταδιωκόμενου θείου μου.
Ο λινός, ή  πατητήρι, ήταν χτισμένος και επιχρισμένος με τσιμέντο με μεγάλη κλίση προς το στόμιο. Άλλοι λινοί ήταν σκεπαστοί με θήκες που έμπαιναν τα δοκάρια σε εσοχές και πάνω έμπαιναν οι σανίδες. Στα νησιά του Αιγαίου υπάρχουν διάσπαρτοι πέτρινοι λινοί και πολλοί από αυτούς είναι έργα τέχνης. Πολλοί έχουν διασωθεί και χρησιμοποιούνται ακόμη.Μπορεί κάποιος μελετητής ή ερευνητής στο διαδίκτυο να μελετήσει την ιστορία τους,γιατί ο λινός είναι ένα κομμάτι της Πολιτιστικής- πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Ο λινός έχει μία τρύπα στη βάση της μπροστινής επιφάνειας στο κάτω μέρος της κλίσης, για να βγαίνει ο μούστος και να χύνεται σε μεγάλα καζάνια ή λεβέτια που ήταν τοποθετημένα από κάτω ή ήταν έτοιμο κοίλωμα ,από τσιμέντο. Μερικές φορές όταν αδειάζαμε τα σταφύλια πάνω στο λινό, και ο σωρός ήταν στο πάνω μέρος του λινού, λόγο βάρους αναποδογύριζαν οι σανίδες, έπεφταν τα σταφύλια και οι πατητές μέσα στο λινό, και γινόταν το έλα να δεις. Από τα καζάνια ή λεβέτια έπαιρνε ο ιδιοκτήτης με το «μπουγέλο» ή την «μπότσα»,  κάνοντας και το μέτρημα της ποσότητας, το μούστο και τον έριχνε στο βαρέλι που ήταν τοποθετημένο στην κανονική και οριστική θέση του, μέσα στο υπόγειο για να βράσει και να γίνει κρασί. Ο μούστος μετριόταν με ειδικό όργανο, το γράδο , σε περιεκτικότητα σταφυλοσάκχαρου. Ο καλύτερος βαθμός για να μετατρέψουν οι ζυμομύκητες το μούστο σε κρασί είναι ο βαθμός 13. Αν ήταν παρακάτω, στο μούστο έριχναν σταφίδα ή ζάχαρη. Αυτό το αποφάσιζε  ο ειδικός που με ειδικά όργανα υπολόγιζε το πόσο ζάχαρη ή σταφίδα θα ρίξει στο βαρέλι. Ο Σκαλαίος Ιωάννης Μαρινόπουλος, πατέρας του συμμαθητή μου Αντώνη, έκανε αυτό το επάγγελμα, δηλαδή τη μελέτη του βαθμού του μούστου, και τα όργανα σε μια φωτογραφία ήταν δικά του. Μετά και αυτή τη διαδικασία άφηναν το βαρέλι ανοικτό, για να φεύγει το διοξείδιο του άνθρακα, από την αλκοολική ζύμωση (αυτά θα περιγραφούν αναλυτικά στη δεύτερη ανάρτηση)και όταν σταματούσε η βράση έκλειναν το πώμα του βαρελιού με λιωμένο θειάφι. Πολλοί πριν κλείσουν το βαρέλι έβαζαν και ρετσίνι για να έχει ευχάριστη γεύση το κρασί. Μετά από δύο μήνες περίπου δοκίμαζαν το κρασί και κυρίως το άνοιγαν, στη γιορτή του αγίου Δημητρίου, τιμώντας έτσι και τον άγιο.
Το κουβάλημα των σταφυλιών με τα ζώα από το αμπέλι στο   λινό ήταν μια ευχάριστη ιεροτελεστία –τελετουργία με τα απρόοπτα πολλές φορές, ειδικά όταν πρόγκαγε το ζώο και έγερνε τα σαμάρι και τα σταφύλια έπεφταν στο χώμα. Φτάνοντας στο  λινό, είχε δεξιά και αριστερά δύο μεγάλες πέτρες και μπορούσε ένας άνθρωπος να ξεφορτώσει το γαϊδούρι . Εάν δεν είχε πέτρες είχαμε μια φουρκάδα με διχάλα και στηρίζαμε τη μια κόφα ή πούργι για να μην γείρει το σαμάρι και πέσουν τα σταφύλια. Από το αμπέλι στο λινό, για τη μεταφορά των σταφυλιών με τα ζώα, μπορούμε να φανταστούμε την κίνηση και τη φασαρία. Εάν φανταστούμε και τα παιδιά να φωνάζουν, να απειλούν ή να δέρνουν τα δύστυχα  ζώα, ή να τραγουδούν, κι ακόμη, εάν φανταστούμε και τ’ άλλα παιδιά,  του χωριού, να περιμένουν να περάσουν τα ζώα, για να ζητήσουν ή στην ανάγκη  ν’ αρπάξουν σταφύλια, τότε έχουμε ολοζώντανη μπροστά μας την εικόνα του τελετουργικού του τρύγου. Τα σταφύλια  εύκολα τα πρόσφεραν οι νοικοκυραίοι. Γι αυτό και δεν ήταν σπάνιο να βλέπει κανείς μεγάλες γυναίκες ή άντρες, να περιμένουν και να σταματούν τα ζώα με τα πούργια για να πάρουν μερικά σταφύλια για το σπίτι τους, όταν μάλιστα προέρχονταν από αμπέλι συγγενούς ή φίλου.

 Όμορφη σκηνή στους λινούς ήταν με τα παιδιά, που με ιδιαίτερη ευχαρίστηση πατούσαν τα σταφύλια, αφού προηγουμένως είχαν πλύνει τα πόδια τους. Πατούσαν κι έτρωγαν, γλιστρούσαν κι έπεφταν και  έπαιρναν το πάτημα σταφυλιών  για παιχνίδι. Χαίρονταν  τη συγκομιδή, όπως οι μεγάλοι, και έδιναν τη βοήθειά τους, όπως σε όλες τις δουλειές του σπιτιού, των κτημάτων και των ζώων.
Όταν τελείωνε το πάτημα των σταφυλιών, περνούσε από κάθε λινό η «τσιφιλιά», ένα είδος χειροκίνητου πιεστηρίου για τα τσίπουρα. Τα τσίπουρα είχαν ακόμα αρκετό μούστο και δεν έπρεπε να πεταχτούν Έβαζαν τα τσίπουρα μέσα στην τσιφιλιά και τα πίεζαν μέχρι ή τσιφιλιά να φτάσει στο μάξιμουμ της πίεσης, που δεν έβγαινε πλέον μούστος. Στη συνέχεια τα τσίπουρα τα έδιναν τροφή για τα ζώα ανακατευοντάς τα με άλλες τροφές ,ή τα έριχναν στα κτήματα για να γίνουν λίπασμα. Επειδή τσιφιλιές υπήρχαν λίγες στο χωριό,  αυτοί που είχαν, κατόπιν συνεννόησης γύριζαν τους λινούς του χωριού και συμφωνούσαν τη τιμή σε χρήμα ή σε μούστο, με τους αμπελοπαραγωγούς, για την πίεση στα τσίπουρα. Σήμερα υπάρχουν 2 βιομηχανοποιημένα πατητήρια  στο Ζευγολατιό Μεσσηνίας και ένα στο χωριό Αλώνια,του Πέτρου Παυλόπουλου, το οποίο και φωτογραφίσαμε.  Διαπιστώνεται έτσι, η πορεία της εξέλιξης της τεχνολογίας του λινού και της τσιφιλιάς, που το ένα είναι συνέχεια του άλλου και η παλιά ιεροτελεστία έχει πλέον χαθεί, γιατί δεν υπάρχουν τα έντονα συναισθήματα, που υπήρχαν παλιά.
Έπειτα από όλη τη διαδικασία του πατητηριού, την αποθήκευση του μούστου στα βαρέλια για να βράσει και να του ρίξουν το ρετσίνι, ερχόταν η τελευταία φάση της κρασοπαραγωγής. Η πιο γλυκιά γεύση για τα παιδιά, ήταν το πετμέζι και η μουσταλευριά. Μια  ποσότητα μούστου γινόταν πετμέζι , όπως περιγράψαμε στηΝ προηγούμενη ανάρτηση, για να φάνε τα παιδιά και να γεμίσουν τα γυάλινα μπουκάλια, για το χειμώνα τρώγοντάς τη  σαν πρωινό με ψωμί ή φτιάχνοντας μουστοκούλουρα.Τέλος, με το μούστο, έφτιαχναν απαραίτητα και την περίφημη μουσταλευριά.Όταν κρύωνε στα πιάτα ρίχναμε  σουσάμι,  καρύδι, και  κανέλλα, για να είναι πιό εύγεστη και χορταστική. Τα παιδιά  και οι μεγάλοιδεν την χόρταιναν,  γι' αυτό και η νοικοκυρά την έκρυβε, για να υπάρχει και τις επόμενες ημέρες . Στο μούστο για την παρασκευή πετμέζι ή μπουσταλευριάς, πρέπει να βάλουμε στάχτη, για να σταματήσει η αλκοολική ζύμωση, ώστε να μην ξινίσει ο μούστος. Η καλύτερη στάχτη είναι από καλάμι, πουρνάρι και ασφάκα.

Από τις μαρτυρίες που έχουμε σήμερα, από το 1890 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 υπήρχε μεγάλη παραγωγή κρασιού στο χωριό η οποία προοριζόταν σε μεγάλο βαθμό για οικογενειακή κατανάλωση. Όσοι δεν είχαν αμπέλια αγόραζαν κυρίως μούστο, και όχι  κρασί ή  σταφύλια. 

Όλα αυτά τώρα ανήκουν στο παρελθόν. Τα ζώα και τα κάρα έχουν αντικατασταθεί από τα αυτοκίνητα, οι κόφες-πούργια, από τις κλούβες, τα κρασοβάρελα είναι από πλαστικόή μέταλλο , οι τριμεντένιες αποθήκες από ανοξείδωτα δοχεία ο λινός –τσιφιλιά .από τα βιομηχανοποιημένα εργοστάσια και η μπότσα από την αυτόματη ζυγαριά. Υπάρχουν όμως και ελάχιστοι παραδοσιακοί αμπελοκαλλιεργητές που διατηρούν ακόμη τα ήθη και τα έθιμα ή εθιμοτυπικά σε πολλά χωριά της Ελλάδος κάνουν εκδηλώσεις για τον τρύγο ή γιορτή του κρασιού,  όπως στην Νεμέα και το Δαφνί. Όσοι λινοί έχουν απομείνει μας θυμίζουν τον παλιό καλό βουητό και μας φέρνουν στο μυαλό τις εικόνες που ζήσαμε ή βιώσαμε.

Ο αχός του τρύγου χάθηκε ανεπιστρεπτί, και μας το θυμίζουν οι παλιές φωτογραφίες, με τις λεζάντες  που υπάρχουν, κάτω από τις φωτογραφίες. Σε δεύτερη ανάρτηση θα περιγράψουμε διεπιστημονικά-πολυεπιστημονικά το αμπέλι.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΧΑΙΑ ΚΛΑΟΥΣ

Το 1859 ο Γουσταύος Κλάους, αντιπρόσωπος της εταιρείας Φελς και Σια, προβαίνει στην αγορά μια έκτασης 60 στρεμμάτων στα 500 μέτρα υψόμετρο, στην περιοχή του Ριγανόκαμπου ,έξω από την Πάτρα, από τον κτηματία Γεώργιο Κωστάκη. Εκεί έχτισε την θερινή κατοικία του, στην οποία φρόντισε να φυτέψει αμπέλια.

Το 1861 ιδρύει την οινοποιητική εταιρεία Αχάϊα Κλάους. Στην αρχή διαχειριζόταν το κτήμα του με την εταιρεία "Γιάκομπ Κλίπφελ". Τα πρώτα χρόνια της Αχάϊα Κλάους ήταν πραγματικά δύσκολα αφού επιθέσεις των συμμοριών της περιοχής ήταν καθημερινό φαινόμενο. Παρόλα αυτά κατάφερε να επιβιώσει και να εδραιωθεί στην περιοχή χάρη στους δεσμούς του με την κεντρική εξουσία

Το 1872 οι ιδιοκτήτες της Φελς και Σια, ο Θεόδωρος Χάρμπουργκερ και ο Γουσταύος Κλάους αποφάσισαν να ιδρύσουν την εταιρεία "Αχάϊα Ανώνυμη Εταιρεία Οινοποιΐας". Από το 1873 έως το 1881 την διεύθυνση της εταιρείας ανέλαβε ο Αιμίλιος Βερλ. Από το 1883, οπότε και ανέλαβε την διεύθυνση της εταιρείας ο Γουσταύος Κλάους, έως το 1908 η εταιρεία επικεντρώθηκε στην παραγωγή ευγενών κρασιών όπως η "Μαυροδάφνη" καθώς και σε μικρότερο βαθμό, στην παραγωγή "Δεμέστιχας".

Μετά τον θάνατο του Κλάους η εταιρεία πέρασε στα χέρια του Γκούντερντ αλλά με το ξέσπασμα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου αναγκάστηκε να πουλήσει την εταιρεία και να καταφύγει στο εξωτερικό. Μέχρι το 1920, οπότε και η εταιρεία πέρασε στα χέρια του Βλάσση Αντωνόπουλου, η Αχάϊα Κλάους είχε μειώσει αισθητά την παραγωγή της. Από το 1920, με ένα μικρό διάλειμμα την περίοδο της Κατοχής, η εταιρεία αναπτύχθηκε ραγδαία. Το αποκορύφωμα έφτασε το 1955 όταν την επιχείρηση ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος, ο οποίος εφοδίασε με νέα μηχανήματα το εργοστάσιο ενώ φρόντισε και για την πρόσληψη ειδικών επιστημόνων. Το 1983 η εταιρεία έθεσε σε λειτουργία το νέο εμφιαλωτήριο. Το 1997 την θέση του προέδρου και του διευθύνοντα συμβούλου ανέλαβε ο Νίκος Καραπάνος.

Η Αχάϊα Κλάους με το πέρασμα των χρόνων έχει τιμηθεί με 15 μεγάλα βραβεία, 51 χρυσά μετάλλια, 38 αργυρά και 32 διπλώματα.

Εργοστάσιο

Το εργοστάσιο έχει πολλούς αποθηκευτικούς χώρους, στους οποίους χωράνε έως 7500 τόνοι. Οι κυριότεροι απο αυτούς είναι: η αποθήκη με τις παλιές Μαυροδάφνες, η αποθήκη επιτραπέζιων οίνων, οι υπόγειες δεξαμενές καθώς και η αποθήκη Δανιηλίδας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το "αυτοκρατορικό κελάρι", του οποίου όλα τα βαρέλια είναι αναμνηστικά επισκέψεων Ελλήνων και ξένων Βασιλέων. Στο συγκεκριμένο χώρο φυλάσσεται και το παλαιότερο κρασί της Ελλάδας, η παλιά μαυροδάφνη του 1873. Το πιο αξιοπερίεργο μέρος των εγκαταστάσεων είναι το μπαρ του. Τα τραπέζια και οι καρέκλες έχουν σχήμα βαρελιού ενώ τα πολύφωτα είναι φτιαγμένα από πράσινες μπουκάλες και οι κουρτίνες από φελλούς. Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι στο εργοστάσιο λειτουργεί μονάδα βιολογικού καθαρισμού.

Διάσημοι επισκέπτες

Όλα αυτά τα χρόνια η Αχάϊα Κλάους έχει γνωρίσει μεγάλες δόξες. Μερικές σημαντικές προσωπικότητες που επισκέφτηκαν το εργοστάσιο: ο Όττο φον Μπίσμαρκ, ο Φραντς Λιστ, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, η Μελίνα Μερκούρη, η αυτοκράτειρα Σίσσυ της Αυστρίας, ο στρατηγός Μοντγκόμερι, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο Παύλος Κουντουριώτης, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Ομάρ Σαρίφ καθώς και οι Βασιλείς Γουσταύος Αδόλφος της Σουηδίας, Γεώργιος Α΄, Κωνσταντίνος Α΄, Γεώργιος Β΄ και οι βασίλισσες Αλεξάνδρα της Μεγάλης Βρετανίας, Λουίζα της Σουηδίας και οι βασίλισσες Όλγα και Σοφία της Ελλάδας καθώς και η πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη.

Μαυροδάφνη

Η Μαυροδάφνη είναι το διασημότερο κρασί που παράγει η Αχάϊα Κλάους. Σύμφωνα με την παράδοση ο Κλάους ονόμασε έτσι αυτή την ποικιλία του κρασιού προς τιμήν της αρραβωνιαστικιάς του Δάφνης, μιας μελαχρινής όμορφης Ελληνίδας με μαύρα μάτια, η οποία πέθανε σε νεαρή ηλικία. Το κρασί παράγεται από μια ποικιλία κόκκινων σταφυλιών και στο τέλος της ωρίμανσής τους αποκτάνε ιδιαίτερα αρώματα όπως κεράσι, βανίλια αλλά και αποξηραμένων φρούτων (κυρίως σταφίδας αλλά και σοκολάτας) και αποτελούν ιδανικούς επιδόρπιους οίνους. Η μαυροδάφνη είναι ιδιαίτερα γλυκό κρασί και κατά συνέπεια μπορεί εύκολα να προκαλέσει μέθη. Καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού της Πάτρας.

***  ΒΑΛΥΡΑ. ΑΜΠΕΛΙ-ΤΡΥΓΟΣ-ΚΡΑΣΙ (ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ)

ΑΜΠΕΛΙ-ΤΡΥΓΟΣ-ΛΙΝΟΣ-ΚΡΑΣΙ (ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ)

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΚ24002

ΤΗΛ2724071016

Μέρος Δεύτερο και τελευταίο

ΑΓΓΕΙΟΣΠΕΡΜΑ

Τα αγγειόσπερμα σύμφωνα με τα απολιθώματα εμφανίζονται κατά το Μεσοζωικό αιώνα και πιθανά κατά την Ιουρασική περίοδο δηλαδή πριν  180 εκατομμύρια  χρόνια. Τα παλαιότερα απολιθώματα αγγειοσπέρμων που είναι γνωστά προέρχονται από την κατώτερη Κρητιδική περίοδο και παρουσιάζουν σχετικά προχωρημένο βαθμό εξέλιξης. Δεν είναι όμως γνωστό με βεβαιότητα ποιο ήταν οι φυλογενετικοί πρόγονοι των αγγειοσπέρμων και μόνο θεωρίες και υποθέσεις έχουν διατυπωθεί. Στα σπερματόφυτα ανήκουν τα γυμνόσπερμα και αγγειόσπερμα. Στα αγγειόσπερμα τα θηλυκά μέρη του άνθους σχηματίζουν ένα κλειστό όργανο, ένα είδος αγγείου τον ύπερο. Σε πολλά βιβλία της βοτανικής αναφέρονται και ως ανθόφυτα  επειδή δημιουργούν τα όργανα εκείνα που είναι γνωστά ως άνθη (λουλούδια). Τα είδη των αγγειοσπέρμων κατατάσσονται σε 2 μεγάλες κλάσεις και σε περισσότερες από 300 οικογένειες : Τα Μονοκοτυλήδονα και τα Δικοτυλήδονα. Η βασική διαφορά οφείλεται  στην ύπαρξη μιας ή δυο κοτυληδόνων ,στη νεύρωση των φύλλων και στα άνθη.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΒΑΛΥΡΑΣ

ΤΟΜΟΣ 7^ος

^{24 -5-1934 ΕΩΣ 6-9-38}

^{42.ΕΝΟΙΚΙΑΣΗ ΦΟΡΟΥ ΣΦΑΖΟΜΕΝΩΝ ΖΩΩΝ ΕΛΑΙΟΥ-ΕΛΑΙΩΝ}

^{5.ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ ΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΣΥΚΩΝ-ΣΦΑΖΟΜΕΝΩΝ ΖΩΩΝ}

^{6. ΙΔΡΥΣΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΤΗΡΙΟΥ ΣΥΚΩΝ}

^{45.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΙΜΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΓΗΣ}

ΤΟΜΟΣ 8^ος

^{ΕΩΣ  29-3-1943}

^{53.ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΝΟΙΚΙΑΣΕΩΣ ΦΟΡΩΝ ΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΥΚΩΝ}

^{61.ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΣΗ ΚΑΤΑΛΟΓΩΝ ΣΤΑΦΙΔΑΣ-ΣΥΚΩΝ}

^{. 1. ΕΠΙΒΟΛΗ ΦΟΡΟΥ ΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΙΔΑΣ-ΣΥΚΩΝ-ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ}

^{36.ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΙΜΗΣ ΧΟΝΔΡΙΚΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ}

Έχουμε σε φωτοαντίγραφα τα πρακτικά του ΑΣΟ (Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός),του έτους 1925-26, ο οποίος καταργήθηκε και μετονομάστηκε σε ΣΚΟΣ (Συνεταιρισμός Κορινθιακής Σταφίδας) και τον τόμο 10 της Αγροτικής Τραπέζης της Ελλάδος, το 1942, που αναφέρεται μεταξύ των άλλων στα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα της ΜΕΣΣΗΝΊΑΣ.

Περιοχή Καλαβρύτων

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ

 Είναι ένα εντυπωσιακό άγριο κλήμα  και το συντροφεύουν πολλά πουρνάρια. Είναι ένα αξιόλογο αισθητικό μνημείο της φύσης και τουριστικός πόλος για την περιοχή. Βρίσκεται στην αυλή της εκκλησίας του αγίου Νικολάου κοντά στο χωριό Παγκράτι. ». Κρίθηκε διατη ρητέο με την απόφαση:23864\1693\1976 (738\18\1976).

Πάνω στο δρόμο Κλειτορίας – Τρίπολης, στο Χάνι Κοτσιολέτη του οικισμού Σελλά, δέκα χιλιόμετρα από την Κλειτορία υπάρχει το κλήμα του Παυσανία! Τρεις εντυπωσιακά υπερμεγέθεις κορμοί αναρριχώνται στα υπεραιωνόβια πουρνάρια, δίπλα στο παλιό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Το κλίμα έλαβε την ονομασία αυτή γιατί το επισκέφθηκε ο Παυσανίας  για να διατυπώσει τα θρυλούμενα σχετικά μεν τις πέστροφες του Αροάνιου ποταμού, ότι δηλαδή κελαηδούσαν όπως το πουλί τσίχλα.

Όπως έχει γράψει και ο ίδιος στο “Ελλάδος περιήγησις, 8.21.2,1”: “Εσί δε ιχθύες εν τω Αροανίω και άλλοι και οι πικιλίαι καλούμενοι. Τούτοις λέγουσι τους ποικιλίας φθέγγεσθαι κίχλη τη όρνιθι εοικός. Εγώ δε αγρυθέντας μεν είδον, φθεγγομένων δε ήκουσα ουδέν, καταμείνας προς τω ποταμώ και ες ηλίου δυσμάς, ότε δη φθέγγεσθαι μάλιστα ελέγοντο οι ιχθύες”! Δηλαδή γράφει ότι έκατσε μέχρι τη δύση του ηλίου, όταν οι πέστροφες κελαηδούσαν, αλλά δεν άκουσε τίποτα. Φαίνεται, όπως μας εξήγησαν ότι κάποιος καλοφαγάς ενθουσιασμένος με τις πέστροφες είπε στον Παυσανία ότι κελαηδούν από νοστιμιά! Έπειτα από ενέργειες του Συλλόγου Παγκρατιωτών Καλαβρυτινών, ο “Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος” που ασχολείται με την συντήρησή του, το κλήμα του Παυσανία ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης.   

 Νεμέα  ο αμπελώνας των Θεών
Η περιοχή της Νεμέας παρουσιάζει μια μοναδική αμπελοοινική παράδοση από τα χρόνια της Αρχαιότητας και τον αξιομνημόνευτο "Φλιάσιο Οίνο", έως το περίφημο "Αγιωργίτικο", το Ελληνικό κρασί που έχει κερδίσει τον θαυμασμό των οινοφίλων σε ολόκληρο τον κόσμο.Στην περιοχή υπήρχαν κατά την αρχαιότητα αξιόλογες πόλεις όπως η Νεμέα (αρχαία) συνδεδεμένη με τους αγώνες που εγίνοντο στο υπάρχον στάδιο, τα Νέμεα, η Φλιούντα που βρισκόταν πλησίον της σημερινής Νεμέας (νέας), η Τιτάνη που βρίσκεται το σημερινό χωριό της Τιτάνης Δυτικά της Νεμέας και σε ορεινό σημείο και τέλος αι Κλεωναί όπου σήμερα επίσης το χωριό Κλεωναί. Και οι τέσσερις αυτοί οικισμοί βρίσκονται στη ζώνη καλλιέργειας της ποικιλίας αμπέλου «Μαύρο Νεμέας» ή «Αγιοργίτικο».

Το κρασί Νεμέας (Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας) παράγεται στην ευρύτερη περιοχή της Νεμέας, η οποία αποτελεί την μεγαλύτερη αμπελουργική ζώνη της Ελλάδας. Η πιο γνωστή ποικιλία που παράγεται είναι το πασίγνωστο Αγιωργίτικο που αποτελεί βάση για τη δημιουργία πολλών άλλων κρασιών της περιοχής. Τα πολλά οινοποιεία της Νεμέας είναι ανοιχτά και επισκέψιμα σε οποιονδήποτε θέλει να γνωρίσει από κοντά τον τρόπο παρασκευής των κρασιών τους. Επίσης, εδώ και 35 χρόνια δραστηριοποιείται ο Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Νεμέας ο οποίος ασχολείται με την διαφύλαξη της ποιότητας του νεμεάτικου κρασιού καθώς και με την προώθηση και διαφήμιση των ντόπιων κρασιών.

Το μαύρο κρασί Νεμέας το παρασκεύαζαν κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως σήμερα σε δεξαμενές ζυμώσεις με τα στέμφυλα, τις οποίες δεξαμενές, λιθόκτιστες, είχαν στεγανοποιήσει με το τότε υλικό (πανάρχαιο) «κουρασάνι» (μίγμα τριμμένου κεραμιδιού και ασβέστη). Το αποθήκευαν αρχικά σε πιθάρια και βαρέλια από ξύλο αγριοβελανιδιάς (δρύινα), καστανιάς, κυπαρισσιού ακόμα και μουριάς. Βαρέλια τέτοια διατηρήθηκαν μέχρι και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μάλιστα σε χωρητικότητες μεγάλες (μέχρι και 3.000 μπότσες =7.680 κιλά.

 Μία μπότσα = 2 οκάδες

ΟΙΝΟΥΣΕΣ: ΤΑ ΓΛΑΡΟΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗΣ  ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Πρόκειται για μια συστάδα πανάρχαιων γλαρονησιών ΝΑ της Μεθώνης και σε μικρή απόσταση απ’ αυτή που την αποτελούν τα νησάκια Σακιότσα, Αγία Μαρίνη και Καμπέρα. Είναι γνωστά στους γεωγράφους με τη γενική ονομασία «Οινούσαι Μεσσηνιακαί», για να ξεχωρίζουν από τις «Οινούσες της Χίου». Λέγονται και «Σαπιέντζες». Μερικοί γεωγράφοι στη σμαραγδένια αυτή συστάδα νησιών λογαριάζουν και τα ξερονήσια Αρνάτσι, Πετροκάραβο και Βενέτικο ή Κάβο Γάλο (κοντά στην) – την αρχαία «Θηγανούσα», από την οποία εξάγονται «θηγάναι» (ακονόπετρες).

Αρχαιολογικά – Ιστορικά :

Οι Οινούσες ήταν γνωστές στην αρχαιότητα. Τις αναφέρουν πλην του Εκαταίου και του Παυσανία κι οι Λατίνοι γεωγράφοι Πομπώνιος Μέλας και Πλίνιος. Κατά το Γερμανό αρχαιολόγο και ελληνιστή Ερνέστο Κούρτιο (DER PELOPONISOS GOTHA, 1852, II, 171) τ’ όνομά τους χρωστούν στον Οινέα το μυθικό βασιλιά της που αναγνωρίζεται ως ο πρώτος αμπελουργός της αρχαίας Ελλάδος. Κι έχει φαίνεται κάποια σχέση με την αρχαία οινοπαραγωγή της περιοχής της Μεθώνης, που έχει την «αμπελόεσσα» Πήδασο των ομηρικών (Ιλ. Στ. 150). 
  Τα Βαλυρέικα αμπέλια βρίσκονταν κοντά  στο χωριό, στην Πέρα Μεριά(υπήρχαν και πολλοί πέτρινοι λινοί, στους οποίους παίζαμε και κρυβόμαστε από τους αγροφύλακες, όταν μαζεύαμε ελιές στα παιδικά μαθητικά μας χρόνια, και δεν διασώθηκαν απο την αμέλεια και ασδιαφορία των εκλεγμένων τοπικών αρχών, γιατί εκεί υπήρχε παλια η αρχαία Ομηρική Βαλύρα) στις Γανιές, στο Βλαχόπορο και στον Κάμπο.Tώρα δυστυχώς υπάρχουν ελάχιστα αμπέλια,2-3 σταφίδες και καθόλου συκιές που να παράγουν τσαπελόσυκα. Συνηπήρχαν τότε τα αμπέλια μαζί με τις σταφίδες, τις συκιές, και τις ελιές. Τα αμμουδερά χώματα από τις προσχώσεις του ποταμού Μαυροζούμενα, στις Γανιές, είναι πιο κατάλληλα για το αμπέλι που  είναι πιο ανθεκτικό,  που χρονολογικά- ιστορικά τα αμπέλια έχουν προηγηθεί της σταφίδας. Στα παιδικά μας χρόνια, κάναμε γιουρούσια στα ποτιστικά, κλέβαμε φρούτα εποχής και ειδικά από το αμπέλι του Σφήκα, Ιωάννου, Λιοντήρη, Καρύδη,  και τα κληματερά του Κώστα Κυριαζόπουλου. Μετά το μπάνιο που κάναμε στο Μύλο, τα βάζαμε στο παγωμένο νερό , στο Γοργόρεμα ή στη λίμνη της Θεοφίλενας, που υπήρχαν πηγές με κρύο νερό, και απολαμβάναμε τα γνήσια βιολογικά-οικολογικά προϊόντα της μάνας γης. Το κρασί όπως είναι γνωστό αποτελεί κύριο στοιχείο του ελληνικού τραπεζιού.

Εργασίες του αμπελιού: Κλάδεμα,  σκάψιμο, γαλάζωμα, θειάφισμα, κορφολόγημα,  χαράκωμα (μόνο η σταφίδα),  φουρκάδιασμα, τρύγος,  λινός, κρασί .

ΖΥΜΩΣΕΙΣ: ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ-ΟΞΙΚΗ  

Α. ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ

1.     ΜΕ ΛΟΓΙΑ : ΓΛΥΚΟΖΗ ή ΦΡΟΥΚΤΟΖΗ. Με  την αλκοολική ζύμωση,τα σταφυλοζάκχαρα ή σάκχαρα φρούτων  μετατρέπονται  σε αιθανόλη και διοξείδιο του άνθρακα.

2.     ΜΕ ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ               C6H12O6           2CH3CH2OH+2CO2

Β. ΟΞΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ

1. ΜΕ ΛΟΓΙΑ: Η αλκοόλη με το οξυγόνο μετατρέπεται σε οξικό οξύ (ξύδι) και νερό

2. ΜΕ ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ             CH3CH2OH +O2        CH3COOH+H2O

Αλκοολικός βαθμός (συγκέντρωση όγκος κατ’ όγκον)  είναι τα κυβικά εκατοστά αλκοόλης στα 100 κυβικά εκατοστά διαλύματος. Τον προσδιορίζουμε με το αλκοολόμετρο. Το μούστο τον γραδάρουμε με το γράδο. Είναι όργανο που μετρά τους βαθμούς και ο μούστος (γλεύκος ή σταφυλοσάκχαρο) πρέπει να είναι 13  βαθμούς επειδή σε αυτή τη συγκέντρωση οι ζυμομύκητες μπορούν και κάνουν την αλκοολική ζύμωση καλλίτερα. Εάν ο μούστος έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση γλυκόζης προσθέτουμε νερό και εάν έχει μικρότερη από 13 προσθέτουμε ζάχαρη ήσταφίδα. Η ποσότητα προσδιορίζεται από τον οινοποιό,ανάλογα με την ποσότητα του μούστου και τον βαθμό του . Όταν θέλουμε να φτιάσουμε πετμέζι αμέσως μετά το πάτημα των σταφυλιών ή το στύψιμο με την τσιφιλιά, βάζουμε στάχτη για αναστολή της δράσης των ζυμομυκήτων και το θερμαίνουμε τόσο ,ώστε το ποσό που θα μείνει να είναι όσο και ο βαθμός, δηλαδή αν είναι 13 βαθμούς, πρέπει στο ένα λίτρο μούστου να πάρουμε 130 ml πετμέζι. Στάχτη βάζουμε και όταν θέλουμε να φτιάσουμε από μούστο μουσταλευριά.

Η κατάλληλη εποχή για τρύγο

- Τ’ Αϊ Λιός με το μαντίλι, του Σωτήρος με κοφίνι

- Τσ’ Αγια Μαρίνας σύκο / και τ’ Αϊ Λιός σταφύλι

- Τζίτζικας λάλησε, μαύρη ρώγα γυάλισε.

Το αμπέλι, ή κλήμα είναι αγγειόσπερμο φυτό, ανήκει δε στην τάξη των Ραμνωδών και στην οικογένεια των Αμπελοειδών, με πολλές ποικιλίες που καλλιεργούνται στις εύκρατες περιοχές της γης. Το αμπέλι καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό του, το σταφύλι, ενώ και τα φύλλα του χρησιμοποιούνται στη μαγειρική (ντολμάδες). Τα σταφύλια μπορούν να καταναλωθούν ως έχουν ή να χρησιμοποιηθούν είτε για γλυκίσματα (γλυκό του κουταλιού) είτε για την παρασκευή σταφίδων, κρασιού, άλλων οινοπνευματωδών ποτών όπως το τσίπουρο και τελικά οινοπνεύματος (αιθανόλης).

Μυθολογία-Προϊστορία-Ιστορία

Αμπέλια

Συμφωνά με την ελληνική μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης. Σε άλλο μύθο ο Στάφυλος ήταν βοσκός του βασιλεία της Αιτωλίας Οινέα. Καθώς έβοσκε τις κατσίκες του, παρατήρησε ότι μια από αυτές τρώγοντας συνέχεια ένα συγκεκριμένο καρπό πάχαινε περισσότερο από τις άλλες. Μάζεψε τότε αρκετούς και τους πρόσφερε στον βασιλιά του. Εκείνος παρασκεύασε ένα χυμό τον οποίο ονόμασε "οίνο", στον δε καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι) προς τιμή του.

  Αυτή την εποχή, από τέλη Σεπτεμβρίου ως και τα μέσα Οκτωβρίου όπως σε όλη τη Μεσσηνία  ξεκινάει ο τρύγος. Η γνώση της καλλιέργεια της αμπέλου είναι διαδεδομένη από τα βάθη της
αρχαιότητας και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την λατρεία του Διονύσου από τους αρχαίους κατοίκους της περιοχής. Στο όρος Ιθώμη Μεσσηνίας, η μια κορυφή του που ονομάζεται Εύα, υπάρχει σε ερειπώδη κατάσταση ο ναός του Βάκχου και υπάρχει πλάτωμα η λεγόμενη Κοπρέζα, που υπάρχουν ακόμη κλήματα που παράγουν σταφύλια και το γιόρταζαν με το ευοί-ευάν που σημαίνει στην υγειά μας. Δυστυχώς η κορυφή Εύα έχει εγκαταλειφτεί, ενώ θα έπρεπε να είχε αξιοποιηθεί, γιατί από εκεί μεταφέρθηκαν οι μεγάλοι ογκόλιθοι που έκτισε  ο θηβαίος Επαμεινώνδας την Αρχαία Μεσσήνη, το 371-369 π.χ.

Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta) Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida) Υφομοταξία: Ροδίδες (Rosidae) Τάξη: Ραμνώδη (Rhamnales) Οικογένεια: Αμπελοειδή (Vitaceae) Γένος: Άμπελος (Vitis) Είδος: V. vinifera

Διώνυμο

Άμπελος η οινοφόρος Vitis vinifera L.

Τα παλιότερα χρόνια ο τρύγος είχε περισσότερο την μορφή πανηγυριού παρά μιας αγροτικής εργασίας. Και σήμερα όμως η όλη διαδικασία από τον τρύγο και το πάτημα των σταφυλιών, μέχρι και την παρασκευή του παραδοσιακού μουστοκούλουρου ή πετμέζι, αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία για ανθρώπους κάθε ηλικίας που φροντίζουν να βρίσκονται αυτές τις ημέρες σε όλες αυτές τις πραγματικές "τελετουργίες".

Το αμπέλι και η οικογένεια του ήταν γνωστά από την παλαιολιθική εποχή. Σε ανασκαφές που έγιναν βρέθηκαν απολιθώματα οινοφόρου αμπέλου που χρονολογούνται από την ηώκαινη εποχή. Επειδή το αμπέλι δεν αντέχει το ψύχος, κατά την εποχή των παγετώνων εγκλιματίστηκε στις παραμεσόγειες περιοχές και στις περιοχές της Κασπίας θάλασσας.

Τα αμπέλια ξεκίνησαν να καλλιεργούνται από την εποχή του χαλκού, καθώς κουκούτσια από σταφύλια βρέθηκαν σε κατοικίες της εποχής αυτής. Επίσης σε επιγραφές γίνονται αναφορές στην άμπελο, ενώ παραστάσεις σε τοίχους απεικονίζουν ανθρώπους να καλλιεργούν αμπέλια και να μαζεύουν σταφύλια. Οι εικόνες και οι γραφές αυτές χρονολογούνται στα 2.500 χρόνια π.Χ.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η πρώτη καλλιέργεια αμπελιού έγινε στην Κρήτη, ενώ για κάποιους άλλους στη Θράκη και χρονολογούνται γύρω στο 1.000 π.Χ. Ο Όμηρος αναφέρεται στο αμπέλι και το κρασί με τις ονομασίες οίνη, Οινόη, οινιάδα και άλλα. Στη συνέχεια οι Έλληνες και οι Φοίνικες μετέφεραν αμπέλια στην Ιταλική χερσόνησο και η Σικελία έγινε κέντρο παραγωγής σταφυλιών.

Γύρω στο 600 π.Χ. Φοίνικες διέδωσαν την καλλιέργεια του αμπελιού στη Γαλλία και την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το αμπέλι φτάνει στη Βρετανία. Το 13ο αιώνα μ.Χ. οι Άραβες προωθούν την καλλιέργεια του αμπελιού στην Ισπανία και την Πορτογαλία και μέχρι το 17ο αιώνα το αμπέλι ήταν γνωστό σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Στην συνέχεια μεταφέρθηκαν Ευρωπαϊκά αμπέλια στην Αμερική αλλά καταστράφηκαν μετά από μεγάλη επιδημία φυλλοξήρας, ενός εντόμου του εδάφους που προσβάλλει τις ρίζες του φυτού με αποτέλεσμα αυτό να ξεραίνεται. Συνέπεια αυτού ήταν να καλλιεργηθούν άγριες ποικιλίες ντόπιων αμπελιών ανθεκτικών στο έντομο, οι οποίες στις αρχές του 18ου αιώνα έφτασαν να καλλιεργούνται στην Αγγλία και στη Γαλλία. Όμως τα αμπέλια αυτά προσβλήθηκαν από διάφορες άλλες ασθένειες που κατέστρεψαν το 70% των καλλιεργειών. Η λύση δόθηκε με τον εμβολιασμό άγριων αμερικάνικων αμπελιών και τη δημιουργία ανθεκτικών υβριδίων.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Τρύγος

Ο τρύγος είναι η τελευταία φάση της δραστηριότητας της αμπελοκομίας και αφορά το μάζεμα των σταφυλιών. Ο καθορισμός του χρόνου του τρυγητού έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα των σταφυλιών. Σε γενικές γραμμές ο τρύγος γίνεται τους μήνες Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Τα σταφύλια που είναι έτοιμα για μάζεμα πρέπει να είναι ώριμα και ο βαθμός ωριμότητας βρίσκεται είτε εμπειρικά με το μάτι, ή με δοκιμή στη γεύση, είτε με χημικές μεθόδους όπως είναι η πυκνομέτρηση (γραδάρισμα), όταν έχουμε να κάνουμε με σταφύλια που προορίζονται για παραγωγή κρασιού.

Παραδοσιακά τα τρυγημένα σταφύλια συγκεντρώνονται σε ειδικά κοφίνια (τρυγοκόφινα) ή σε μεγάλα πλαστικά δοχεία χωρητικότητας 20 κιλών. Για την κοπή των τσαμπιών χρησιμοποιούνται ειδικοί σουγιάδες, ψαλίδια ή λεπίδες. Στην ελληνική ύπαιθρο ο τρύγος, μαζί με το πάτημα των σταφυλιών που τον ακολουθούσε, ήταν μια από τις σημαντικότερες αγροτικές εργασίες και γινόταν αφορμή για γιορτή, συνοδευόμενος από τα ανάλογα έθιμα.

Ο ΤΡΥΓΟΣ

  Όλος ο κόσμος βρίσκεται σε κίνηση.

  Κάρα, γαϊδούρια, άλογα,  μουλάρια και αυτοκίνητα γεμάτα σταφύλια περνούν ολοένα. Ανάμεσα στα κλήματα παλικάρια και κοπέλες, με τα καλάθια στα χέρια, τρυγούν.

  Ο Κωστάκης και η Ελενίτσα βρίσκονται ακόμα στο κτήμα τους, στην εξοχή. Έχουν την άδεια να βοηθήσουν κι αυτοί στον τρύγο. Από πολύ πρωί με το γλυκοχάραμα, σηκώθηκαν και πήγαν και αυτοί στο αμπέλι με τους άλλους εργάτες.

  Κρατούν ο καθένας το μικρό του καλαθάκι και ένα μαχαιράκι. Σε κάθε κλήμα σταματούν. Αφήνουν κάτω το καλάθι και κόβουν με πολλή προσοχή το σταφύλι επάνω στο κοτσάνι του. Το βάζουν στο καλάθι και κόβουν άλλο.

  Άμα γεμίσουν το καλαθάκι τους, πηγαίνουν και το αδειάζουν στο μεγάλο κοφίνι.

  Πόσες φορές το γέμισαν και το άδειασαν ούτε ξέρουν!

  Εργάζονται με όρεξη μεγάλη και τραγουδούν μαζί με όλους τους άλλους εργάτες και τις εργάτριες διάφορα τραγούδια. Να ένα απ’ αυτά:

                                  ΕΝΑ ΠΟΥΛΙ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΚΙ ΕΝΑ ΠΟΥΛΙ ΒΟΥΝΙΣΙΟ

Ένα πουλί θαλασσινό

κι ένα πουλί βουνίσιο,

τα δυο πουλιά μαλώνανε

στου σταυραϊτού τον τόπο.

Γυρίζει το θαλασσινό

και λέει του βουνίσιου:

-Μη με μαλώνεις, βρε πουλί,

και μη με παραδιώχνεις

κι εγώ πολύ δεν κάθομαι

στον τόπο το δικό σου.

Αν κάτσω Μάη και Θεριστή

κι όλον τον Αλωνάρη

κι αν πάρω κι απ’ τον Αύγουστο,

τον Τρυγητή μισεύω.

Κι αφήνω γεια στις όμορφες

και γεια στις μαυρομάτες

κι εγώ πάω στον τόπο μου,

γυρνώ στους ιδικούς μου.

                                                  Δημοτικό

ΤΟ ΤΣΙΡΙΤΡΟ

Σε μια ρώγα από σταφύλι

έπεσαν οχτώ σπουργίτες

και τρωγόπιναν οι φίλοι.

Τσίρι τίρι, τσιριτρό,

τσιριτρί, τσιριτρό!

-----------------

Εχτυπούσανε τις μύτες

και κουνούσαν τις ουρές,

κι είχαν γέλια και χαρές.

Τσίρι τίρι, τσιριτρό,

 τσιριτρί, τσιριτρό!

-----------------

Πώπω, πώπω, σε μια ρώγα

φαγοπότι και φωνή!

την αφήκαν αδειανή.

Τσίρι τίρι, τσιριτρό,

τσιριτρί, τσιριτρό!

-----------------

Και μεθύσαν, κι ολημέρα

πάνε δώθε, πάνε πέρα,

τραγουδώντας στον αέρα.

Τσίρι τίρι, τσιριτρό,

 τσιριτρί, τσιριτρό!

«Παιδικά τραγούδια»                       Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Ο ΤΡΥΓΟΣ

Καλώς μας ήρθες Αύγουστε

με τα γλυκά σου δώρα.

Του Τρυγητού η ώρα,

μας κράζει η χαρά!

Λυγίζονται τα κλήματα

χλωρά και φουντωμένα,

σταφύλια φορτωμένα

και φύλλα δροσερά.

-------------------

Τρύγος πρόσχαρα προβαίνει

και γιορτάζει η οικουμένη,

η φλογέρα αχολογά!

Το φθινόπωρο βουίζει,

χορευτά πανηγυρίζει

και τ’ αμπέλια του τρυγά.

--------------------------- 

      Αμπέλι μου πεντάφυλλο και κοντοκλαδεμένο,

Για δεν ανθείς, για δεν καρπείς, σταφύλια για δεν βγάνεις;

Μου χάλασες παλιάμπελο κι εγώ θα σε πουλήσω.

    Μη με πουλάς αφέντη μου κι εγώ σε ξεχρεώνω

Για βάλε νιους και σκάψε με γέρους και κλάδεψέ με,

Βάλε γριές μεσόκοπες να με βλαστολογήσουν

Βάλε κορίτσια ανύπαντρα να με κορφολογήσουν.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ

~* Η χαρά και η ζωηρότητα των σκηνών του τρύγου στην αρχαία εποχή δεν έφυγε από τη χώρα μας μα ο ενθουσιασμός δεν γεμίζει πια τη δική μας ψυχή. Ίσως επειδή δεν αγαπούμε πια τη φύση βαθιά και όσο της πρέπει.

         ΤΟ ΠΑΤΗΜΑ ΤΩΝ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ

  Την άλλη μέρα άρχισε το πάτημα των σταφυλιών στο πατητήρι, που ήταν γεμάτο ως απάνω.

  Δυο γερά και καλοδεμένα παλικάρια έπλυναν καθαρά-καθαρά τα πόδια τους και ανέβηκαν επάνω.

  -Καλά κρασιά, κυρ Δημήτρη. Και του χρόνου!

είπαν στον πατέρα του Κωστάκη και άρχισαν το πάτημα.

  Πλατς, πλατς, πλατς! πατούσαν και έλιωναν τα σταφύλια οι δύο αυτοί εργάτες, σαν να χόρευαν έναν παράξενο χορό.

  Από το σωλήνα του πατητηριού κάτω-κάτω έτρεχε ο κόκκινος μούστος σ’ ένα μεγάλο κάδο. Ο κυρ Δημήτρης, ο πατέρας του Κωστάκη, έπαιρνε με τον τενεκέ και έριχνε στο βαρέλι, που ήταν δίπλα καθαρό, πλυμένο και λιβανισμένο. Άδειαζε τους τενεκέδες και τους μετρούσε: ένας, δύο, τρεις…

  Δίπλα καθόταν ο Κωστάκης μ’ ένα μολύβι και ένα τετράδιο και σημείωνε.

  Για κάθε τενεκέ τραβούσε και μια μικρή ίσια γραμμή. Στο τέλος μέτρησε τις γραμμές και τις βρήκε σωστές διακόσιες.

  -Ο Κωστάκης θα γίνει λαμπρός νοικοκύρης είπε ο μπάρμπα-Θανάσης, που τον έβλεπε.

   Η μητέρα του Κωστάκη έφτιασε με μούστο νόστιμη μουσταλευριά με αμύγδαλα, σουσάμι και ψιλή κανέλα. Έπειτα έφτιασαν μαζί με τη μητέρα της Ελενίτσας μουστοκούλουρα και σουτζούκια γεμισμένα με καρύδια.

  Στο μεγάλο καζάνι βράζουν μούστο για να φτιάσουν γλυκό πετιμέζι, να βουτούν το χειμώνα το ψωμί τους.

  Πόσα πράγματα δίνει το γλυκό σταφύλι!

  Όταν οι δουλειές στο κτήμα είχαν τελειώσει και ο καιρός άρχισε να δροσίζει, οι δυο οικογένειες γύρισαν στην πόλη.

  Εκεί στην πόλη περίμενε τα παιδιά μια καινούρια χαρά, το σχολείο. 

 Ο ΤΡΥΓΟΣ

Η εποχή του τρύγου είναι μια περίοδος της ζωής μας που μοιάζει με γιορτή πολυήμερη. Παντού σε όλους τους τόπους που πρασινίζουν από τα αμπέλια σκορπίζεται κάποια αλλιώτικη χαρά. Τίποτε άλλο δεν ακούς όλη τη μέρα παρά φωνές χαρούμενες, τραγούδια, γέλια, θόρυβο. Παντού βασιλεύει η ανοιχτή καρδιά. Οι τρυγητές άντρες και γυναίκες, γέροι και νέοι, μ’ όλη την κούραση της δουλειάς και σαν να μην σκέπτονται τίποτε άλλο, πετούν ο ένας στον άλλο τα χοντροκομμένα τους αστεία και σκορπίζουν το γέλιο τους. Ενώ μεταφέρουν τα σταφύλια μέσα στα πλεχτά καλάθια και τα πηγαίνουν στα πατητήρια, στους ληνούς, αλληλοπειράζονται, χοροπηδούν, φωνάζουν σαν να θέλουν να χαιρετήσουν έτσι το καινούριο κρασί, άμα θα γίνει στον καιρό του. Και φαίνεται πως στο ξέσπασμα της τέτοιας χαράς τους σπρώχνει η μαγευτική δύναμη, που κλείνει μέσα της η φύση της εξοχής.

       Κάθε μέρα στα αμπέλια την εποχή του τρύγου, βλέπουμε συνήθειες της ζωής που μπορεί να πει κανείς ότι σώθηκαν μέχρι σήμερα από τα μυθικά χρόνια της αρχαίας Ελλάδας. Ότι γίνεται σήμερα στον τρύγο γινόταν και χιλιάδες χρόνια πριν. Ίδιες και απαράλλαχτες και το ίδιο ζωηρές οι συνήθειες. Οι πρόγονοί μας ξαναζούν μέσα στο αμπέλι. Στέκεις δίπλα σήμερα στους τρυγητές και βλέπεις τη δική τους ζωή που δεν έχει αλλάξει καθόλου.

       Οι αρχαίοι Έλληνες με τους χορούς και τα τραγούδια τους στην ώρα του τρύγου με τα παιχνίδια τους και τα αστεία τους γιόρταζαν και το θεό Διόνυσο που ήταν κύριος της φύσης η οποία έδειχνε όλη τη δύναμη και το μεγαλείο της.

       Ο θεός αυτός της χαράς και του θορύβου που αργότερα το είπαν θεό «Ελευθερωτή» σκόρπιζε παντού τη χαρά του γεμάτη θόρυβο στεφανωμένος με κισσό και δάφνη. Και με την ακολουθία του περνούσε θριαμβευτικά μέσα από τα δάση και τις λαγκαδιές. Τέτοιο θεό δεν ήταν δυνατό παρά με θόρυβο, τραγούδια και φωνές να τον χαιρετήσουν οι βοσκοί οι αμπελουργοί και όλοι όσοι ζούσαν στην εξοχή. Και πολύ περισσότερο οι τρυγητές του σταφυλιού του καρπού που χάρισε στους ανθρώπους ο θεός Βάκχος και που ο χυμός του αργότερα θα έφερνε και σε αυτούς κάποια δυνατότερη χαρά.

       Την τρελή αυτή χαρά οι χωρικοί της μυθικής Ελλάδας και ξεχωριστά της Αττικής την φανέρωναν και με την παράξενη γιορτή που την έλεγαν «ασκώλια». Στην ώρα του τρύγου φούσκωναν ένα ασκί από δέρμα τράγου και το άλειφαν από έξω με λάδι. Οι νέοι χόρευαν και πηδούσαν πάνω στο ασκί με το ένα πόδι και όποιος κατόρθωνε να σταθεί όρθιος επάνω στο ασκί ήταν ο νικητής και έπαιρνε  βραβείο ένα άλλο ασκί γεμάτο μούστο. Όποιος έπεφτε κάτω άκουε τα πειράγματα και τα περιπαίγματα των άλλων. Το παιχνίδι αυτό λεγόταν «ασκωλιασμός». Ύστερα οι τρυγητές και οι άλλοι χωρικοί γύριζαν μέσα στα αμπέλια της περιοχής όπου γίνονταν τα ασκώλια το άγαλμα του Διονύσου και κρεμούσαν από τα δέντρα μικρές εικόνες του θεού από ξύλο ή κερί.

       Οι τέτοιες και άλλες εξοχικές γιορτές γεννούσαν στην ψυχή των ανθρώπων το διονυσιακό ενθουσιασμό για τις αλλαγές της φύσης που την θεοποιούσαν.

       Τον τρύγο που ήταν μια από τις ομορφότερες και σπουδαιότερες σκηνές της κοινωνικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων δεν ήταν δυνατό να μην τον τραγουδήσουν οι ποιητές.

       Ο Όμηρος που καμιά λεπτομέρεια της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής των Ελλήνων δεν άφησε χωρίς να την περιγράψει αφιέρωσε και στον τρύγο μερικούς στίχους. Στο ποίημά του την Ιλιάδα δίνει ζωηρή εικόνα του τρύγου και τραγουδεί:

     Κι αμπέλι μέσα σκάλισα σταφύλια φορτωμένο,

     Χρυσό κι όμορφο, κι ήτανε μαύρα σταφύλια επάνω.

     Στηρίζονταν τα κλήματα σε φούρκες ασημένιες.

……………………………………………………………………..

     Κι ένα μονάχα βρισκόταν στ’ αμπέλι μονοπάτι,

     Απ’ όπου περνοδιάβαιναν οι τρυγητάδες, όταν τα’ αμπέλι αυτό                

     τρυγούσανε και τρυφερές παρθένες.

     Κι’ αγόρια ολ’ ανοιχτόκαρδα μες σε πλεχτά καλάθια

     Εκουβαλούσαν τον καρπό που είναι γλυκός σαν μέλι.

     Κι ανάμεσα τους έπαιζε μαγευτικά εν’ αγόρι

     Την άρπα τη γλυκόφωνη ενώ τ’ ωραίο τραγούδι

     Του Λίνου το τραγουδούσανε με τη γλυκιά φωνή του.

     Κι εκείνοι αντάμα ρυθμικά χτυπώντας με τα πόδια

     Τη γη ακολουθούσανε μ’ αλλαλητά και πήδους.

       Το τραγούδι του Λίνου ήταν ο θρήνος για τον άδικο θάνατο του γλυκόφωνου τραγουδιστή από τον Απολλώνα.

       Να και μερικοί στίχοι για το θάνατο του Λίνου που σώθηκαν ίσαμ’ εμάς από τα λεγόμενα «Δημοτικά τραγούδια» των αρχαίων.

            Ω Λίνε που σε τίμησαν περίσσια

            Όλ’ οι θεοί, γιατί σε σένα πρώτα

            Εδώσανε τη χάρη, στους ανθρώπους

            Να τραγουδήσης όμορφο τραγούδι

            Με τη γλυκιά σου τη φωνή. Μα ο Φοίβος

            Απ’ την πολλή τη ζήλια σε σκοτώνει.

            Κι οι Μούσες τώρα σε πικροθρηνούνε.

       Τον  τρύγο περιγράφει και άλλος ένας ποιητής ο Ησίοδος σ’ ένα του ποίημα:

             Τ’ αμπέλια άλλοι τρυγούσανε κρατώντας κλαδευτήρια

             Κι απ’ τα μεγάλα κλήματα, που ήταν γεμάτα φύλλα

             Κι ασημοκληματόβεργες, μαύρα σταφύλια κι άσπρα

             Οι τρυγητάδες έκοβαν κι άλλοι τα κουβαλούσαν

             Μες στα καλάθια…

       Να και μια άλλη πολύ ζωντανή εικόνα του τρύγου που μας δίνει ένας αρχαίος μυθιστοριογράφος ο Λόγγος:

       «Και όταν είχε πια μπη το φθινόπωρο και είχαμε τρύγο όλοι στην εξοχή βρίσκονταν σε δουλειά. Ένας διόρθωνε τα πατητήρια, άλλος τα κοφίνια και άλλος καθάριζε τα βαρέλια. Ένας ακόνιζε το κλαδευτήρι του για να κόβει σταφύλια και άλλος φρόντιζε για πέτρα που να μπορεί να λιώνει τα τσίπουρα των σταφυλιών.

       »Και ο Δάφνης και η Χλόη αφού άφησαν τα πρόβατα και τα γίδια, βοηθούσαν και αυτοί… Εκείνος έφερνε σταφύλια με τα κοφίνια και τα πατούσε ρίχνοντάς τα στα πατητήρια και έφερνε το μούστο στα δοχεία. Εκείνη ετοίμαζε φαγητό για τους τρυγητές και τους κερνούσε κρασί παλιό και τρυγούσε από τα κλήματα τα πιο χαμηλά

       »Στη Λέσβο όλα τα κλήματα είναι χαμηλά και όχι στυλωμένα και οι κληματόβεργες απλώνονται χάμω στη γη και σέρνονται σαν κισσοί. Μπορεί να φτάσει το σταφύλι και παιδί που μόλις έχουν λυθεί τα χέρια του από τα σπάργανα. Και καθώς ήταν συνήθεια στη γιορτή του Διονύσου και στο φτιάσιμο του κρασιού είχαν φωνάξει και γυναίκες από τα κοντινά κλήματα»

Κάρνεια η γιορτή του τρύγου στην Σπάρτη

 

Η δεύτερη, μετά τα Υακίνθια, μεγάλη λακωνική γιορτή που συνδεόταν με τον τρύγο, και διαρκούσε εννέα ημέρες. Τα Κάρνεια γιορτάζονταν στο τέλος του καλοκαιριού, κατά τον τοπικό μήνα Κάρνειο (το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου, έως και τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου, ανάλογα με την πανσέληνο), προς τιμή του Απόλλωνα. Κατά την παράδοση, στα προδωρικά χρόνια υπήρχε το ξόανο του θεού «Κάρνειου οικέτα», το οποίο φυλασσόταν στο σπίτι του μάντη Κριού (κόρνο στη λακωνική λεγόταν ο κριός), και όχι σε ιδιαίτερο ναό.  Ο μάντης Κριός απέκτησε αργότερα την εύνοια των εισβολέων Δωριέων, γιατί τους διευκόλυνε να καταλάβουν τη Σπάρτη. Οι Δωριείς θεωρούσαν την εορτή των Καρνείων «μίμημα στρατιωτικής αγωγής». Τη στρατιωτική αυτή αγωγή διέκριναν οι μεταγενέστεροι στη συνήθεια να μετέχουν κατά τα Κάρνεια οι άνδρες σε ένα δείπνο, όπου όλα γίνονταν με «στρατιωτικά παραγγέλματα». Στο δείπνο αυτό, σε εννέα διαφορετικά σημεία της πόλης, που ονομάζονταν σκιάδες, δειπνούσαν ανά εννέα άνδρες που αντιπροσώπευαν τρεις φατρίες, δηλαδή τρεις ομάδες συγγενών. Αργότερα, στα ιστορικά χρόνια, ο «Κάρνειος οικέτας» ταυτίστηκε με τον «Κάρνειο Απόλλωνα», και η γιορτή έχασε τον πολεμικό της χαρακτήρα. Την οργάνωση αναλάμβαναν οι «καρνεάται», ομάδα νέων, δηλαδή, οι οποίοι δεν είχαν φθάσει σε ηλικία γάμου, και επιλέγονταν από όλες τις συγγενικές φατρίες ή φυλές της πόλης. Κατά τη διάρκεια των Καρνείων απαγορευόταν η αναχώρηση των νέων από την πόλη για οποιονδήποτε λόγο. Οι γιορτές περιλάμβαναν αγώνες και διάφορες αθλοπαιδιές, με ονομαστότερες τις «σταφυλο-δρομίες», στο τέλος του τρυγητού, στις οποίες έπαιρναν μέρος οι Καρνεάτες, μερικοί από τους οποίους ορίζονταν ως «σταφυλαδρόμοι». Η παιδιά άρχιζε με έναν καρνεάτη, ο οποίος, φέροντας εορταστικές ταινίες στα μαλλιά του, εκφωνούσε διάφορες ευχές για την «καλή χρονιά» και το τέλος της συγκομιδής και έπειτα τρέχοντας απομακρυνόταν από την ομήγυρη. Οι «σταφυλοδρόμοι», κρατώντας μεγάλα τσαμπιά σταφύλια, έτρεχαν να τον φθάσουν, όμως ήταν λιγότερο ευκίνητοι. Αν, ωστόσο, τον έπιαναν, η χρονιά θα πήγαινε καλά για την πόλη· αν ο νέος ξέφευγε, η χρονιά θα ήταν κακή. Προσωποποίηση της ευτυχίας της πόλης ήταν ο στεφανωμένος νέος, γι' αυτό οι σταφυλοδρόμοι, που αντιπροσώπευαν την πόλη, επιδίωκαν να τον πιάσουν. Οι Σπαρτιάτες κρατούσαν καταλόγους των «καρνεονικών», οι οποίοι χρησιμοποιούνταν για τη χρονολόγηση (όπως οι κατάλογοι των Ολυμπιονικών). Όταν αργότερα μεταξύ των αγώνων των Καρνείων συμπεριλήφθησαν και οι μουσικοί, πρώτος νικητής, κατά την παράδοση, αναδείχθηκε, το 676 Π.Χ., ο Λεσβίος μουσικός και ποιητής Τέρπανδρος.

Τώρα όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Τα τελάρα, το αυτοκίνητο, το πατητήρι-οινοποιείο, το πλαστικό-μεταλλικό βαρέλι, η τσιφιλιά   κ.λ.π. αντικατέστησαν αντίστοιχα τα κοφίνια, ζώα και κάρα, το λινό, το ξύλινο δρύινο βαρέλι, το αυτόματο πατητήρι-πιεστήριο κ.λ.π.

ΓΕΩΠΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ

ΒΙΒΛΙΑ ΑΣΟ-ΑΤΕ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ

ΜΕΤΑΛΛΙΚΗ ΤΣΙΦΙΛΙΑ

ΠΕΡΙΒΛΗΜΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΗΣ ΤΣΙΦΙΛΙΑΣ

ΤΣΙΦΙΛΙΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ

ΔΡΥΙΝΑ ΒΑΡΕΛΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΚΡΑΣΙΟΥ

ΔΡΥΙΝΑ ΒΑΡΕΛΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΚΡΑΣΙΟΥ

ΔΡΥΙΝΑ ΒΑΡΕΛΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΚΡΑΣΙΟΥ ΠΟΥ ΠΛΕΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΕΙ Ο ΝΕΟΣ ΜΟΥΣΤΟΣ, ΜΕ ΜΑΓΙΟΒΟΤΑΝΑ

ΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΛΙΝΟΣ

ΞΥΛΙΝΗ ΤΣΙΦΙΛΙΑ

ΜΗΧΑΝΗ ΣΥΝΘΛΙΨΗΣ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ

ΓΡΑΔΑ-ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΣΤΑΦΥΛΟΣΑΚΧΑΡΟΥ-ΑΛΚΟΟΛ

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΣΤΑΦΥΛΙΟΥ

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΣΤΑΦΥΛΙΟΥ

ΕΑΣ (ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ) ΠΑΤΡΑΣ

ΜΕΤΑΛΛΙΚΗ ΤΣΙΦΙΛΙΑ ΤΗΣ ΕΑΣ ΠΑΤΡΑΣ

ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΙΟΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΜΟΥΣΤΟΥ

ΖΥΓΙΣΜΑ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ

ΖΥΓΙΣΜΑ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ

ΟΤΙ ΑΠΕΜΕΙΝΕ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΘΛΙΨΗ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ

ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ-ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΝΘΛΙΨΗ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ  ΜΟΥΣΤΟΥ ΣΤΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΕΑΣ

ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΑΣ,ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

ΔΡΥΙΝΟ ΒΑΡΕΛΙ

ΞΥΛΙΝΗ ΤΣΙΦΙΛΙΑ

ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΓΙΑ ΑΠΟΣΤΑΞΗ

ΚΛΗΜΑΤΕΡΟ ΚΡΕΒΑΤΙΝΑ ΓΕΜΑΤΟ ΓΕΥΣΤΙΚΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ

ΜΗΧΑΝΗ ΣΥΝΘΛΙΨΗΣ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ-ΚΛΗΜΑΤΕΡΟ ΚΡΕΒΑΤΙΝΑ

ΚΑΖΑΝΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΥΤΡΑΣΜΙΑ ΤΟΥ ΔΡΥΙΝΟΥ ΒΑΡΕΛΙΟΥ ΜΕ ΜΑΓΙΟΒΟΤΑΝΑ

ΤΟ ΧΩΝΙ ΠΟΥ ΓΕΜΙΖΟΥΝ ΤΑ ΚΡΑΣΟΒΑΡΕΛΑ

ΑΓΡΟΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

 

ΦΟΡΤΩΜΑ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΣΤΟ ΚΑΡΟ ΤΗΣ ΒΑΛΥΡΑΣ

ΔΙΑΦΗΜΙΖΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΤΡΩΓΟΝΤΑΣ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΣΤΗ ΒΑΛΥΡΑ

Η ΑΧΑΙΑ ΚΛΑΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

ΤΙΜΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ  ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΤΟ 1933-38

ΑΡΧΑΙΟ ΑΓΓΕΙΟ  ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ -ΤΡΥΓΟ-ΚΡΑΣΙ

ΒΑΛΥΡΑΙΟΙ ΞΕΚΟΥΡΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΚΑΨΙΜΟ ΚΑΙ ΤΡΩΝΕ ΚΑΤΑΧΑΜΑ

ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΡΑΤΗ ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ,ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΡΑΤΗ ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ,ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΔΡΥΙΝΟ ΚΡΑΣΟΒΑΡΕΛΟ

ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΛΙΝΟΣ ΣΤΗ ΛΙΘΑΚΙΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΜΕ ΤΟ ΤΡΑΚΤΕΡ ΣΤΗΝ ΕΑΣ ΠΑΤΡΑΣ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΜΕ ΤΟ ΚΑΡΟ ΣΤΗ ΒΑΛΥΡΑ

ΤΣΙΦΙΛΙΑ ΣΤΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΣΙΦΙΛΙΑ ΣΤΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΟ ΠΗΛΙΝΟ ΒΙΚΙ ΠΟΥ ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΣΤΑ ΚΤΗΜΑΤΑ

ΛΙΝΟΣ-ΤΣΙΦΙΛΙΑ ΣΤΗ ΛΙΘΑΚΙΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΒΙΚΙ ΞΥΛΙΝΟ ΠΟΥ ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΚΡΑΣΙ ΣΤΑ ΚΤΗΜΑΤΑ

ΜΙΑ ΜΠΟΤΣΑ=ΔΥΟ ΟΚΑΔΕΣ.ΜΟΝΑΔΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΥΓΡΩΝ

ΤΣΙΦΙΛΙΑ ΚΑΤΑΚΕΥΗΣ ΣΚΟΥΡΑ, ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

 ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΒΑΡΕΛΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΚΡΑΣΙΟΥ

ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΣΟ ΣΤΟ ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
ΤΟ ΖΥΓΙΣΤΗΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΠΑΡΟΠΛΙΣΜΕΝΟ ΚΑΙ ΑΧΡΗΣΤΟ ΣΤΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΣΟ ΣΤΟ ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ  ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Ο ΧΩΡΟΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ-ΣΥΝΘΛΙΨΗΣ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΣΤΟ ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΑΣΟ ΣΤΟ ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΒΟΤΡΥΣ ΣΤΟ ΜΕΛΙΓΑΛΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

ΕΡΗΜΕΣ ΟΙ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΟΥ ΤΡΑΙΝΟΥ ΣΤΟ ΜΕΛΙΓΑΛΑ,ΠΟΥ ΑΛΛΟΤΕ ΗΤΑΝ ΓΕΜΑΤΕΣ ΚΙΝΗΣΗ

Ο ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΕΛΙΓΑΛΑ ΚΑΙ ΑΠΕΝΕΝΤΙ ΟΙ ΑΠΟΘΗΚΕΣ

~*** ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ  2016  : 
 ~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 01  Σεπτεμβρίου  2016 : http://vlasisarfarablogspot.blogspot.gr/2016/08/arfara-news-01-2016.html .-
~ Η Εφημερίδα μας  Arfara News  2  στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη  01  Σεπτεμβρίου  2016   : http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-2-01-2016.html .-
~ ΑΡΦΑΡΑ  -ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ - ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Η ΙΣΤΟΡΙΑ  για το χωριό μας ΑΡΦΑΡΑ -ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Πέμπτη 01 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016  : http://snsstamoskal.blogspot.gr/2016/09/01-2016.html .- 
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 02 Σεπτεμβρίου 2016 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-02-2016.html .-
~Εφημερίδα μας  Arfara News 2 στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 02 Σεπτεμβρίου 2016  : http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-2-02-2016.html .-
~ΑΘΛΗΤΙΚΟ  ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ  03  και 04  Σεπτεμβρίου  2016  :   http://asterasarfaron2011.blogspot.gr/2016/09/03-04-2016.html .- 
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA  NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Σάββατο 03 Σεπτεμβρίου 2016   ~  ΟΜΟΡΦΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ:  http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-03-2016.html .-
~Διήμερη  βόλτα -εκδρομή στη ΕΥΒΟΙΑ Σ/Κ  03 και 04  Σεπτεμβρίου  2016  : http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2016/09/03-04-2016.html .- 
~ Η  Εφημερίδα μας    ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Σάββατο-κύριακο 03  και 04  Σεπτεμβρίου  2016  : http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-03-04-2016.html .- 
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Δευτέρα 05 Σεπτεμβρίου  2016 :  http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-05-2016.html .-
~Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 06 Σεπτεμβρίου 2016  : http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-06-2016.html .-  
~ Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τετάρτη 07 Σεπτεμβρίου 2016:  http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-07-2016.html .-
~    Η Εφημερίδα μας  ARFARA NWES στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 08 Σεπτεμβρίου 2016: http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.gr/2016/09/arfara-nwes-08-2016.html .-
  ~ Η Εφημερίδα μας Arfara News 2 στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 08 Σεπτεμβρίου 2016 :  http://dimmetoparfara.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-2-08-2016.html .- ~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 09 Σεπτεμβρίου  2016 : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-09-2016.html ,-.-  
~ Αθλητικό Σαββατοκύριακο 10  και 11 Σεπτεμβρίου  2016  : http://asterasarfaron2011.blogspot.gr/2016/09/10-11-2016.html .-  
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA News 2 στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 09 Σεπτεμβρίου 2016  :  http://vlasisarfarablogspot.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-2-09-2016.html .-
~  Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου  2016  : http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-10-2016.html .-
~  Η Εφημερίδα μας    ARFARA NEWS  στο αγιάζι της εςνημέρωσης   Σάββατο  17  Σεπτεμβρίου  2016 : Επιστροφή από Ι. Προσκύνημα στο Περιβόλι της Παναγίας ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 11  Σεπτεμβρίου  έως 17 /09 /2016 ..... Φωτογραφίες φωτογραφίσεις  : http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-17-2016.html  .-
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου  2016   :  http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-18-2016.html .-  
~  Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2016 : http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-19-2016.html  .-
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~  Υγεία για όλους  μας   Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2016  :
 ΥΓΕΙΑ γιά ΟΛΟΥΣ  μας:  http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2016/09/19-2016.html .-
~ Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 2016 : http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-20-2016.html .- 
~Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2016  : http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-21-2016.html .- 
  ~ * Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 22  Σεπτεμβρίου  2016: http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-22-2016.html .-
~ Η Εφημερίδα μας   ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 23  Σεπτεμβρίου  2016 Βίντεο από Άγιον Όρος : http://snsarfara.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-23-2016.html ,-
~  Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2016  :  http://stamos-dynami.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-24-2016.html .-  
~ Η Εφημερίδα μας   ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Κυριακή 25  Σεπτεμβρίου  2016:  http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-25-2016.html .-
~ Υγεία για όλους  μας   Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2016  :
 ΥΓΕΙΑ γιά ΟΛΟΥΣ  μας:  http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2016/09/19-2016.html .- ~Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 2016 : http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-20-2016.html .- 
~Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2016  : http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-21-2016.html .- 
~* Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 22  Σεπτεμβρίου  2016: http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-22-2016.html .-
~Η Εφημερίδα μας   ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 23  Σεπτεμβρίου  2016 Βίντεο από Άγιον Όρος : http://snsarfara.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-23-2016.html ,-
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2016  :  http://stamos-dynami.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-24-2016.html .- 
~Η Εφημερίδα μας   ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Κυριακή 25  Σεπτεμβρίου  2016:  http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-25-2016.html .-
~Επίσκεψη προσκύνημα ΑΙΓΙΝΑ Κυριακή  25/09/2016  : http://vlasisarfarablogspot.blogspot.gr/2016/09/25092016.html .- 
~ Η Εφημερίδα μας   ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Δευτέρα  26  Σεπτεμβρίου 2016 :  http://snsstamoskal.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-26.html .- 
~ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ 24  και 25 Σεπτεμβρίου  2016 : http://asterasarfaron2011.blogspot.gr/2016/09/24-25-2016.html  .-  ~ Η Εφημερίδα μας   ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 27 Σεπτεμβρίου 2016 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-27-2016.html .-
~Η Εφημερίδα μας  ARFARA  NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2016 :  http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-29-2016.html .-
~  Η  Εφημερίδα μας Ενημέρωση Arfara News, Πέμπτη  29 Σεπτεμβρίου  2016 ,  Νέα ,Υγεία , Αθλητισμός , Ασήμαντα και Σημαντικά για όλους μας:  :  http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-29-2016.html .- 
~ Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2016 : http://dimmetoparfara.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-30-2016.html .- 
~ Η  Εφημερίδα μας Ενημέρωση Arfara News,  Παρασκευή 30  Σεπτεμβρίου  2016 ,  Νέα ,Υγεία , Αθλητισμός , Ασήμαντα και Σημαντικά για όλους μας  :  http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2016/09/arfara-news-30-2016.html .-

***  ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2016 :
~  Θέρος Τρύγος Πόλεμος Σάββατο  01 Οκτωβρίου  2016

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ

  : http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2016/09/01-2016.html  ,- 

~     
  ~  ****   BINTEOΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ...ΒΙΝΤΕΟΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ:  
1. - Stamatios Skoulikas =  Stamatios Skoulikas  , http://www.youtube.com/stamos01 ,   5012  video.  -    Σταματης Σκουλικας  
2. - Stamos Skoulikas =        Stamos Skoulikas  
http://www.youtube.com/stamatios01   ,    3123 video.     σταμος σκουλικας ,  
3. - Vlasis Skoulikas =   Vlasis Skoulikas , +Stamos ,.
http://www.youtube.com/vlasiskal  .  =    3108  video. -                  https://plus.google.com/u/0/+VlasisSkoulikas/posts?csrc=yt&cfem=1  ,.- - βλάσης σκούλικας ,
Σύνολον                                  11.243  βίντεο   .~
~ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2016 : 
~ Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης  Δευτέρα 29 Αυγούστου  2016 : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2016/08/arfara-news-29-2016.html .-
~Αθλητικό Σαββατοκύριακο 27  και 28  Αυγούστου  2016 : http://asterasarfaron2011.blogspot.gr/2016/08/27-28-2016.html .- 
~  Η Εφημερίδα μας  Arfara  News  2  στο αγιάζι της ενημέρωσης Δευτέρα  29  Αυγούστου  2016: http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2016/08/arfara-news-2-29-2016.html .-
~Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 30  Αυγούστου  2016  : http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/2016/08/arfara-news-30-2016.html .-
~ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ -ΑΘΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ -ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ  -ΑΘΩΣ Τρίτη 30 Αυγούστου 2016 ΟΛΑ ΟΣΑ  ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ !  : http://snsarfara.blogspot.gr/2016/08/30-2016.html  .- 
~ Η  Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο Αγιάζι της ενημέρωσης Τετάρτη  31 Αυγούστου 2016 : http://stamos-dynami.blogspot.gr/2016/08/arfara-news-31-2016.html .-
~ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΙ και ΜΟΝΑΧΟΙ από το Αρφαρά Μεσσηνίας Πέμπτη 24 Ιουλίου 2014 : http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2014/…/24-2014.html .-
~~Διήμερη  βόλτα -εκδρομή στη ΕΥΒΟΙΑ Σ/Κ  03 και 04  Σεπτεμβρίου  2016  : http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2016/09/03-04-2016.html .- 
***~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~    http://facebook.com/home.php?=home?#!/?ref=home   , 1206/. - https://www.facebook.com/stamatios.n.skoulikas  .-  https://www.facebook.com/stamatios.skoulikas?fref=pb&hc_location=friends_tab&pnref=friends.all .- https://www.facebook.com/profile.php?id=1037492258 ,  1.206 .-            https://www.facebook.com/stamatios.n.skoulikas .- ,
https://www.facebook.com/arfarakalamatasmessinias   , = ARFARA MESSINIAS    1.617   Arfara Kalamatas Messinias | Facebook ,                        
*** https://www.facebook.com/stamatios.skoulikas.1?fref=ts .-  42 .-            Σταμάτιος Σκούλικας  .-
https://www.facebook.com/SYLLOGOS.ARFARON.AG.THEODOROI , «ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ «ΑΡΦΑ ΡΩΝ.-   595 -       https://twitter.com/  ,   Skoulikas
@stamos01    .  ,,   http://messinia1234.com/?page_id=937 ,   
~ https://www.facebook.com/pages/agios-floros/257560450948935  529 . -   ΑΓΙΟΣΦΛΩΡΟΣ    
~ https://www.facebook.com/profile.php?id=100009016280105 .- = Βρωμόβρυσης  Σύλλογος ΔΑΓΡΕ 92 /  139  .         
*** http://www.twitter.com/stamos01/  , 685/502/28 , 20,5  χιλ./261 / 11 .-   
~**   https://www.facebook.com/profile.php?id=100012336616922&pnref=lhc.unseen    ,  ΠΛΑΤΥ   ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ                                                 
Αναρτήθηκε από Stamos Skoulikas  και Αναρτήθηκε από Vlasis Skoulikas